Waarom staan windmolens soms stil?

Het is een vraag die werd ingestuurd door Henny. Ze formuleerde het kort en duidelijk: 'Waarom staan windmolens soms stil?' Een logische en terechte vraag. Veel mensen zullen misschien denken dat ze vooral stilstaan als de wind te hard is. Maar er zijn flink wat redenen waarom de molens soms niet draaien.

Reden 1: storm

Eerst maar eens de bekendste: storm. Te veel wind voor een windmolen: dat kan. De grens ligt bij windkracht 10, zo zochten we eerder uit. Hoe ze dan uitgaan? Dat kunnen ze zelf. De snelheidsbegrenzer in de turbine laat hem dan stoppen. "Uitschakelen gaat door het 90 graden verdraaien (pitchen) van de wieken waardoor deze dwars op de wind, in vaanstand, komen te staan en de molen daardoor vanzelf stil gaat staan", is te lezen op de site van Pure Energie.

Laat je de windmolens wél draaien, dan kan dat grote gevolgen hebben. Brand in de molen is niet uitgesloten en er kunnen ook scheurtjes ontstaan in het materiaal. Zonde van dat dure apparaat.

Sommige windmolens kunnen dergelijke windsnelheden wel aan. Die stormbestendige molens zijn verzwaard en kunnen daardoor een krachtigere wind aan. Die dan maar neerzetten? Nee. "Die zijn veel duurder", zegt energie-expert Martien Visser van de Hanzehogeschool Groningen. Nog een nadeel: ze draaien moeizamer bij een lichte wind. En dat komt in ons land vaker voor dan een storm.

Stormt het dus flink, dan zullen windmolens afschakelen. Maar het stormt niet vaak in het hele land. Visser: "Als het stormt in Hilversum, dan waait het in Noord-Nederland waarschijnlijk gewoon hard. En dan levert dat toch veel energie op."

Reden 2: slagschaduw

Goed, tot zover de storm. Er zijn meer redenen waarom de molens hun bladen soms stilhouden. Veel voorkomend, maar een stuk minder bekend: slagschaduw. Meteen een filmpje om te illustreren hoe irritant dat kan zijn:

Best vervelend toch? Daarom zijn er ook regels voor. "Een gevel met ramen mag niet meer slagschaduw ontvangen dan 17 dagen per jaar. En niet meer dan 20 minuten per dag", staat op de site van de overheid. 

Er wordt berekend op welke dagen de slagschaduw kan optreden. Dat heeft onder meer te maken met de stand van de zon, en daarmee de hoek van de schaduw op huizen en gebouwen. "De molen gaat daardoor geregeld uit, en als de zon weer gedraaid is gaat hij weer aan", zegt Visser.

Windmolens die slagschaduw veroorzaken, worden uitgerust met een zogenoemde stilstandvoorziening. De overheid: "Hierdoor schakelt de turbine alleen uit als slagschaduw daadwerkelijk optreedt." Want het kan natuurlijk zo zijn dat door bewolking, of een andere windrichting er geen slagschaduw is.

Reden 3: vogels

Ook dieren kunnen de reden zijn van stilstaande windmolens. Dat is best een goede, anders zou het leed flink groter zijn dan nu al het geval is. Milieucentraal weet dat er volgens schattingen 'zo'n 50.000 vogels per jaar sterven'. Valt mee, zegt Milieucentraal: "In het verkeer sterven er jaarlijks 2 miljoen vogels."

Toch is het een reden om op sommige plekken de apparaten stil te zetten, en dat gebeurt met slimme software. Een voorbeeld uit Zeeland. Daar ligt windpark Krammer, dichtbij het leefgebied van de zeearend. De windmolens in het park hebben camera's en microfoons. Wordt de zeearend, de lepelaar, de kraanvogel of de grote zilverreiger gesignaleerd, dan schakelen de turbines af, schreef Omroep Zeeland eerder. Zo kunnen de vogels veilig blijven jagen en broeden.

Er zijn meer oplossingen voor het probleem. Zo gaan er stemmen op om de wieken zwart te kleuren, dan zouden ze beter zichtbaar zijn:

Reden 4: overaanbod

"Het komt nog niet zo vaak voor, maar ik denk dat het steeds vaker gaat gebeuren", zegt energie-expert Visser over het overaanbod van elektriciteit. Het gebeurt tegenwoordig weleens dat er meer energie wordt geproduceerd dan er wordt gebruikt in Nederland. "Dit jaar tot nu toe ongeveer 100 uurtjes. Maar we produceren steeds meer. Dus dat gaat toenemen."

In de uren dat er te veel wordt geproduceerd, worden windmolens soms uitgezet. Op die manier is er geen overproductie wat het stroomnet zou kunnen overbelasten. Je zou zeggen: sla die overproductie dan op, maar zover zijn we niet. Visser: "Die batterijen daarvoor zijn echt vreselijk duur."

Als consument kunnen we hier zelf ook iets aan doen. Overdag zoveel mogelijk stroom gebruiken, in plaats van 's nachts. Want in de nacht wordt er een stuk minder stroom opgewekt.

We schreven er eerder onderstaande klimaatvraag over:

Reden 5: onderhoud

Zie je een boel windmolens op rij draaien, maar ééntje niet? Dan is de kans groot dat hij stuk is. Kortsluiting, slijtage, onderhoud, het kunnen allemaal redenen zijn om de windmolen even stil te zetten. Het blijft natuurlijk een apparaat dat ook gewoon stuk kan gaan. De gemiddelde windmolen gaat zo ongeveer 20 jaar mee voordat hij vervangen moet worden.

Reden 6: ijs

Sneeuw, ijzel, het kan zorgen voor ijs op de bladen van de molen. Je kunt je voorstellen dat dit flink gevaarlijk is als de bladen beginnen te draaien. Is dat het geval, dan wordt het gedetecteerd door de windmolen. Even wachten met draaien dus. 

En de laatste: te weinig wind

Er is nog een laatste reden voor het niet draaien van de windmolens. Geen of te weinig wind. Onder windkracht 2 draaien ze simpelweg niet. Ze staan dan wel in de vrije stand, en kunnen gaan draaien wanneer er wel genoeg windkracht is.