Een socialmediapauze tijdens vakantie? Dit is het effect op je hersenen

De Britse acteur Tom Holland liet gisteren via een video op Instagram weten te stoppen met social media. "Het is te overprikkeld en overweldigend en ik kom in een neerwaartse spiraal terecht als ik dingen over mezelf lees", was de uitleg.

Bekijk de video hieronder:

Hij is niet de eerste persoon die een socialmediapauze inlast vanwege z'n mentale gezondheid. Uit onderzoek blijkt dat slechts één week stoppen al kan leiden tot een afname van gevoelens van depressie en angst.

Visuele prikkels

Maar hoe dat precies komt, is de vraag. We vroegen het aan neuroloog Frank Visscher van Adrz ziekenhuis in Zeeland. "Social media zijn over het algemeen visuele prikkels", zegt hij. "In tegenstelling tot lichamelijke prikkels die je krijgt als je elkaar bijvoorbeeld aanraakt, leggen visuele prikkels heel veel beslag op je hersenen. Waarom? Omdat deze zoveel informatie bevatten."

Visscher geeft een voorbeeld. "Vergelijk het met het zien van een vechtpartij. Een video daarvan bevat veel meer informatie dan een ooggetuigenverslag. Net zoals een foto vaak meer zegt dan duizend woorden. Dat is omdat ze veel meer informatie bevatten. En dus ook veel meer prikkels afgeven."

Op social media worden we dagelijks overladen met foto's en video's. "Je brein kan over het algemeen veel hebben", zegt Visscher daarover. "Maar soms is er sprake van overlading."

Verslavend

Hoe negatief dat precies uitpakt, verschilt per persoon. "Maar echt vrolijker word je er niet van", zegt Visscher. Toch is het lastig om ermee te stoppen. Dat komt door de verslavende werking van social media. "Bij elke like die je krijgt, geven de hersenen druppeltjes dopamine af. Dat geeft een prettige ervaring en daar willen we altijd meer van. Voor je het weet zit je weer die minidruppeltjes dopamine te oogsten in je brein."

Stoppen is dan ook makkelijker gezegd dan gedaan. "Je hebt afkickverschijnselen die je kan vergelijken met het afkicken van alcohol of drugs. Vooral in de eerste week zal je zogeheten cravings krijgen, momenten waarin je smacht naar social media. Het hangt per mens af hoelang het afkicken duurt. Het kan een paar dagen duren of meerdere weken."

Nieuwe vrijheid

Maar als je dan eenmaal gestopt bent, pluk je er ook de vruchten van. Visscher noemt het 'een nieuwe vrijheid' die je dan vindt. "Je interne activiteit zal minder worden en de storm in je hoofd, van overprikkeling, zal gaan liggen. Dat hebben de hersenen zo nu en dan ook echt nodig."

"Vergelijk het met spieren: die kun je ook niet de hele tijd aanspannen. Je zult merken dat je meer tijd en ruimte hebt voor andere gedachtes of om bijvoorbeeld een keer rustig een boek te lezen. Social media is uiteindelijk allemaal vluchtig, snel en gehaast."

'Vervult diepgaande behoefte'

Volgens Arie Dijkstra moeten we ons als eerste afvragen waarom we gebruik maken van social media, voordat we kijken naar de positieve effecten van het nemen van een pauze ervan. Hij is hoogleraar in de gezondheidspsychologie bij de Rijksuniversiteit Groningen. "Je moet concluderen dat social media een functie heeft als mensen langdurig ervan gebruik maken. Het vervult een diepgaande behoefte van mensen om gezien te worden en het gevoel te krijgen dat ze bestaan. Als je die behoefte kan bevredigen op social media, hoef je dat niet meer op andere manieren te doen." 

Ook gebruiken we social media voor zingeving, uit verveling of het uit de weg gaan van depressieve gevoelens, zegt Dijkstra. "Als ik me rot voel en ik kijk op een nieuwssite, is er altijd wel iemand die zich nog slechter voelt dan ik."

Het probleem bij social media is, concludeert hij, dat het zo toegankelijk is. "Het is zo makkelijk en dichtbij. Je kunt het vergelijken met continu een zakje chocolaatjes bij je dragen. Wat denk je dat er gebeurt, als die constant voor je neus staan? Je gaat er meer van eten. Hetzelfde geldt voor de social media. Wat ook betekent dat je er op een gegeven moment in kunt verzanden. De behoefte is namelijk eindeloos. En die is er elke dag opnieuw."

Het stoppen met social media is dan ook absoluut niet makkelijk, benadrukt hij. "En hoeveel positieve effecten je ervaart, verschilt per persoon." Bij het stoppen (en het kunnen volhouden) gaat het om de vraag: hoe belangrijk is het voor je om het niet te doen? "Het kan zijn dat je er schoon genoeg van hebt om jezelf te zien als een social media monster. Maar het kan ook zijn dat je het merkt het heel erg te vinden als je dingen niet weet die andere wel weten, door social media. Je eigen motivatie bepaalt dus of je het volhoudt of niet."