Privacyexperts kritisch op scholen en politie: duizenden kluisjes willekeurig onderzocht

Dat zegt Gerard Ritsema van Eck, universitair docent privacy- en gegevensbeschermingsrecht. "Iets wat voor leerlingen heel privé aanvoelt doorzoeken, door de politie, is heel ingrijpend en heftig. Als er dan niets gevonden wordt in al die honderden kluisjes, staat dat niet in verhouding met wat je schendt: de privacy van de leerling."

'Dan breek je niet 700 kluisjes open'

Het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) zegt signalen te hebben dat het controleren van kluisjes steeds vaker voorkomt. "Daar hebben wij geen cijfers van, maar dat hoor ik wel terug van onze leden."

Ritsema van Eck begrijpt dat er soms een controle op een school plaats moet vinden, als daar een concrete aanwijzing voor is. "Het kan zijn dat een docent bijvoorbeeld een duidelijke aanwijzing heeft dat er in een bepaalde klas een mes rondgaat, of dat er in een bepaalde groep veel vuurwerk wordt afgestoken", legt hij uit. "Maar dan breek je niet 700 kluisjes open van álle leerlingen op de school."

'Willen een preventieve werking'

Ritsema van Eck refereert aan een controle op een school in Groningen, twee weken geleden. Daar maakten wijkagenten, zoals ze zelf op Twitter deelden, 700 willekeurige kluisjes open op verzoek van de school. Er werd niets gevonden. "We willen met deze controles zorgen voor een preventieve werking", schreven de agenten.

Een soortgelijke actie was er vorige week op een school in Weesp. Bijna duizend kluisjes werden opengemaakt, maar naast beschimmelde broodjes en stinkende gymkleding werd er niets aangetroffen wat verboden is.

'Privéruimte van de leerling'

Fijn, zou je denken, maar daar is dus niet iedereen het mee eens. "Ook al is het kluisje eigenaar van de school, het voelt als een privéruimte van de leerling", zegt Ritsema van Eck. "Dit openbreken, is een zware inbreuk op de privacy. Je moet daarom het grondrecht op veiligheid afwegen met het grondrecht op privacy. Ik heb nu het gevoel dat dit op scholen is doorgeschoten: altijd maar proberen om te voorkomen dat er iets gebeurt door alles maar te controleren. Hierbij schend je niet alleen de privacy, maar je geeft kinderen ook geen vertrouwen en leer je ze dat wantrouwen heel normaal is."

Daar is Vincent Böhre, directeur van Privacy First, het mee eens. "De overheid mag pas inbreuk maken op de privacy bij een redelijke verdenking van een strafbaar feit. Wat er nu gebeurt met het willekeurig controleren van kluisjes, door agenten die zomaar een school komen binnenwandelen, daar schrik ik van."

Politie: 'Zoeken naar vuurwerk, wapens en drugs'

Een woordvoerder van de landelijke politie laat aan RTL Nieuws weten dat kluisjes al jarenlang gecontroleerd worden door de politie. "Dat gaat vaak in samenwerking tussen de scholen en de wijkagenten."

Het kan bijvoorbeeld zijn dat er in een bepaalde wijk veel illegaal vuurwerk wordt afgestoken, en daarom een kluisjescontrole plaatsvindt, zegt de woordvoerder. "Daarom is het ook kenmerkend voor deze tijd van het jaar. We zoeken dan naar illegaal vuurwerk, maar ook naar wapens en drugs."

Er ligt in de meeste gevallen een zogenoemd 'convenant veilige school' ten grondslag, meldt de politie. Dat is een convenant van scholen, gemeente en politie. "Scholen moeten daarin aangeven dat kluisjescontroles zouden kunnen plaatsvinden, steekproefsgewijs."

Volgens de stichting School en Veiligheid mogen kluisjescontroles onder bepaalde voorwaarden wel gehouden worden. "Ze moeten dat recht in de algemene huurvoorwaarden hebben vermeld en/of in het schoolveiligheidsplan of -reglement." In veel schoolgidsen is daarom een passage opgenomen waarin staat vermeld dat kluisjescontroles kunnen plaatsvinden.

Maar dan nog geldt volgens Böhre dat er wel verdenkingen moeten zijn op de aanwezigheid van iets strafbaars. "Want leerlingen hebben dus ook recht op privacy", legt hij uit. "Zij moeten zich op school veilig kunnen voelen, en niet het gevoel hebben dat op ieder willekeurig moment een controle kan plaatsvinden. Dan kun je je onprettig en onveilig gaan voelen op school."

Ook Hoogleraar Rob van den Hoven van Genderen, gespecialiseerd in privacywetgeving, beaamt dat. "Zonder sterke aanwijzingen of verdenkingen, kun je er zelfs tegenin gaan dat jouw kluisje zomaar geopend wordt."

'Politie hoort niet op school'

En ook Controle Alt Delete (CAD), een organisatie die zich inzet voor eerlijke en effectieve wetshandhaving, zegt dat de politie niet op een school thuishoort. "Tenzij de politie komt voor strafrechtelijk onderzoek. Bij preventief kluisjes controleren is dat niet het geval", zegt Jair Schalkwijk van CAD. "Als de politie op een school komt om voorlichting te geven is dat natuurlijk prima, maar dan kan de kluisjescontrole achterwege blijven."

Scholierenorganisatie LAKS vindt, net als de privacyexperts, dat een school een kluisjescontrole pas samen met de politie mag doen als er concrete signalen zijn dat de veiligheid in gevaar is. "Anders zou het niet moeten gebeuren. Ook niet omdat het ter preventie controleren van kluisjes een gevoel aan de leerlingen geeft dat ze niet vertrouwd worden door de school. Praten is daarom beter, ga het gesprek aan met je leerlingen, daar kom je verder mee."