Oproep tot verbod op designerdrugs, OM staat machteloos tegen verkoopsites

Ze bieden korting bij grote bestellingen en sturen ter promotie zonnebrillen, tasjes en stickers mee. Of gratis samples drugs, om ook eens te proberen. Nederlandse websites verkopen op agressieve wijze designerdrugs; chemische varianten van synthetische drugs zoals xtc of speed. De drugs worden per post bezorgd: vóór 14 uur besteld, volgende dag in huis.

Designerdrugs zijn vooral populair onder twintigers. Ze geven een roes waar mensen een nacht lang op kunnen praten of dansen. Maar voormalig gebruikster Samuelina Fijneman (37) waarschuwt jongeren voor de desastreuse gevolgen. Haar leven ging ten onder aan dagelijks gebruik van een heftige designerdrug, waarvan ze de naam liever niet noemt. Ze wil niemand op gedachten brengen.

Vlammenzee

Met een brander waarmee ze haar drugs verhitte om die te kunnen roken, zette Samuelina afgelopen kerst per ongeluk haar appartement in brand. De vlammenzee overleefde ze ternauwernood. Na twee dagen intensive care is ze gestopt met haar drugsgebruik. Ze helpt nu verslavingszorginstelling Novadic-Kentron bij voorlichting over designerdrugs. "Dat zulke verslavende drugs legaal worden verkocht in Nederland, vind ik achteraf schokkend."

Nederland telt meer dan twintig websites die openlijk designerdrugs verkopen, blijkt uit een inventarisatie van de onderzoeksredactie van RTL Nieuws. De websites verkopen ook aan gebruikers in het buitenland en draaien miljoenenomzetten. De Verenigde Staten heeft twee verkopers uit Boxtel, Alex P. en Martijn de K., daarom op een Amerikaanse sanctielijst geplaatst. Volgens de VS hebben de twee in enkele jaren tijd meer dan 25 miljoen dollar aan cryptomunten verdiend.

Vrij spel

Volgens Neeltje Keeris, landelijk officier van justitie synthetische drugs, moet het Openbaar Ministerie zich regelmatig verontschuldigen tegenover het buitenland dat verkopers van designerdrugs hier vrij spel hebben. "Als er vanuit Nederland een postpakket met pillen naar Amerika wordt gestuurd, dan zijn die drugs daar wél strafbaar. Amerika wil dan dat wij ingrijpen, maar dan moeten wij als Nederland zeggen: 'dat kan niet, want het is hier niet strafbaar'. Daar worden ze natuurlijk in het buitenland niet heel blij van."

Waar in de meeste landen een algeheel verbod geldt op designerdrugs, wijkt de Nederlandse wetgeving daarvan af. Pas als een designerdrug erg schadelijk voor de gezondheid blijkt, zoals fentanyl of 3MMC, wordt zo'n enkele stof toegevoegd aan de Opiumlijst. Drugsdesigners zijn de overheid echter steeds te slim af: ze veranderen één of twee atomen aan de chemische structuur, en creëren zo een nieuwe stof die legaal is.

Hoe drugsdesigners de wet een stap voor blijven

Op de Opiumlijst 1 staan verboden harddrugs als cocaïne, heroïne, xtc of amfetamine. Om die lijst te omzeilen, ontwierpen scheikundigen stoffen met vergelijkbare werkingen. Dat leidde tot synthetische drugs als 2C-B of 4-FA, die vanwege hun schadelijke werking na verloop van tijd aan de Opiumlijst zijn toegevoegd.

Het is echter een koud kunstje voor chemici om de moleculaire bouwsteentjes van een stof aan te passen. Door een of twee atomen te vervangen, ontstaat een nieuwe stof die legaal is, totdat ook die op de Opiumlijst wordt gezet.

Een voorbeeld is de stof 4-MMC, door gebruikers 'miauw miauw' genoemd. Toen die drug verboden werd, leidde dat tot 3-MMC. Toen ook die stof op de Opiumlijst kwam, werd 3-CMC uitgebracht. En zo zijn drugsdesigners de wet steeds te slim af.

Officier van justitie Neeltje Keeris wil dat Nederland haast maakt met een wetsvoorstel dat verschillende soorten synthetische drugs strafbaar stelt, ongeacht welke atomen eraan worden geplakt.  Dat wetsvoorstel staat deze zomer geagendeerd. "Wij roepen de politiek in Den Haag dringend op om de designerdrugs strafbaar te maken. Zodat wij kunnen optreden tegen de import, export, verkoop en productie van designerdrugs. Want nu zijn we met handen gebonden."

Burgemeester Jack Mikkers van Den Bosch sluit zich aan bij de oproep van het Openbaar Ministerie. "Je voelt je een tandeloze tijger." Na een melding over werken met chemische stoffen zonder vergunning, vielen politie en gemeente op 21 en 22 december vorig jaar een bedrijfspand aan de Uilenwaard in Den Bosch binnen. Het bleek een opslaglocatie van de Boxtelse dertiger Martijn de K., die op de Amerikaanse sanctielijst staat.

Ondermijning

In het bedrijfspand vonden agenten tienduizenden pillen, met een gewicht van meer dan 430 kilo, blijkt uit documenten en foto's die RTL Nieuws opvroeg via de Wet Open Overheid. Maar na onderzoek moest de politie het overgrote deel van de pillen en poeders teruggeven. "Deze producten zijn gewoon heel gevaarlijk", zegt burgemeester Mikkers. "Zowel voor de ontvanger, de gebruiker, maar zeker ook voor ons als samenleving. En daar verdienen andere mensen heel veel geld mee, die eigenlijk op basis van ondermijning zichzelf verrijken over de ruggen van anderen."

De Tweede Kamer buigt zich mogelijk in juni over een wetsvoorstel om designerdrugs in algemene zin strafbaar te stellen, zoals in veel andere landen al jaren het geval is. Volgens officier van justitie Keeris moet Den Haag nu ook doorpakken: "Zolang wij die strafbaarstelling niet hebben, staan voor de producenten van designerdrugs in Nederland de poorten open. Dat is een heel kwalijke situatie."

RTL Nieuws heeft geprobeerd Alex P. en Martijn de K.om commentaar te vragen. Ondanks meerdere verzoeken via hun advocaten hebben zij niet gereageerd.

Update: Alex P. heeft ruim twee weken na verschijning van dit artikel contact opgenomen met RTL Nieuws en aangetoond dat hij per 1-1-2022 zijn deel van het bedrijf heeft verkocht. Hij zegt uit de handel in designerdrugs te zijn gestapt. Ook zegt Alex P. dat hij geen beschikking heeft over de cryptowallets die de VS aan hem toeschrijft en zich niet te herkennen in het genoemde bedrag van 25 miljoen dollar. 

Wetsvoorstel ligt klaar voor behandeling in de Tweede Kamer

Terwijl andere landen al jaren een algemene wet tegen designerdrugs hebben, is er in Nederland nog steeds geen sprake van zo'n verbod.

Voor 2014 konden Europese landen nog de geneesmiddelenwet gebruiken om designerdrugs te weren. In dat jaar besloot het Europees Hof echter dat de geneesmiddelenwet zich daar niet voor mag lenen. Verschillende landen, zoals België en Duitsland, werkten meteen aan een parapluwet waaronder groepen hele groepen designerdrugs verboden zijn.

In Nederland werd die noodzaak niet meteen gevoeld, meldt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in een reactie. "Dat komt echt doordat we zeer gering gebruik van deze drugs hebben in Nederland, en ook heel weinig incidenten."

VWS zegt de oproep van het Openbaar Ministerie om haast te maken met het wetsvoorstel te begrijpen. Dat is aan de Tweede Kamer. Mogelijk wordt het wetsvoorstel in juni behandeld.