Marcel ging in gesprek met de mensen die hij aanreed: 'Loste alles op'

'En de veroorzaker dan?' heet haar proefschrift. Het is een onderzoek naar de ervaringen van veroorzakers van letselschade. Ze interviewde daarvoor tientallen ongevalsveroorzakers, verzekeringsjuristen, aansprakelijk gestelde artsen, advocaten en andere betrokkenen.

Onmacht, schuld en schaamte

De belangrijkste conclusie in het onderzoek is dat in de letselschadepraktijk veel meer aandacht moet komen voor de veroorzaker. "We weten dat het slachtoffer behoefte heeft aan excuses, maar ook voor de veroorzaker is contact heel belangrijk."

"Zij voelen veel onmacht, schuld en schaamte, maar kunnen die gevoelens vaak niet goed kwijt, juist omdat ze vaak niet bij de schade-afhandeling betrokken zijn."

"Ze willen graag wat betekenen voor het slachtoffer, maar weten niet hoe. Ze krijgen niet altijd gelegenheid om excuses te maken. Het ontbreken van het contact met het slachtoffer vinden zij heel moeilijk."

Geschept met de auto

Marcel – zijn echte naam is bekend bij de redactie – weet precies hoe lastig dat kan zijn. Bij hem ging het een aantal jaren geleden faliekant fout. Uit respect voor de betrokken verkeersslachtoffers wil hij zijn verhaal anoniem vertellen.

"Ik heb enkele jaren geleden drie mensen aangereden op een heel donkere weg. Ik had ze niet op straat zien lopen en heb ze toen geschept met de auto. Gelukkig heb ik niemand doodgereden, maar ze zijn nog wel allemaal aan het herstellen."

'Wilde weten hoe het met ze was'

"Het is heel erg heftig geweest. Je ziet zo'n ongeluk niet aankomen, zeker niet op zo'n donkere weg. Het is wel het laatste wat je kunt bedenken als je de auto instapt; dat er over een paar minuten mensen op de motorkap liggen."

"De eerste maanden na het ongeluk waren ontzettend zwaar. Ik zag steeds het ongeluk voorbijflitsen in m'n hoofd. Ik had aan de politie al een paar keer aangegeven dat ik contact wilde hebben met de slachtoffers, ik wilde weten hoe het met ze was. Ook wilde ik een kaartje sturen om te laten weten dat ik spijt had, maar ik hoorde maar niet of dat mocht."

"Vervolgens zeiden de slachtoffers tegen de politie dat ze het raar vonden dat ik niets had laten weten. Dat deed dubbel zoveel pijn. Dit had voorkomen kunnen worden. Het gaat fout bij de communicatielijnen. De politieagent en verzekeraar willen het slachtoffer daar dan niet mee belemmeren."

Veroorzaker en slachtoffer(s) in gesprek

Het gaat bij letselschadezaken om situaties die grote impact hebben op de persoonlijke leefwereld van mensen, weet Ruitenbeek, die voordat zij aan dit onderzoek begon ruim veertien jaar als advocate werkte. "Als het systeem daar geen ruimte voor geeft, doe je daarmee ook de veroorzaker te kort", zegt ze.

Lang niet altijd is bekend dat er een stichting bestaat, Stichting Perspectief Herstelbemiddeling, die mensen na een ingrijpende gebeurtenis met elkaar in contact brengt. In het geval van Marcel werd dat wel voorgesteld, door de rechtbank. "Daar stond ik heel erg voor open. Ik wilde dit al vanaf het begin."

Het verhaal gaat verder na de video.

"Achteraf denk ik dat het wel goed is geweest dat er nog iemand tussen zat", zegt Marcel. "Het waren best moeilijke gesprekken, maar geen vervelende. We hadden het over hoe het nu met hen gaat, maar ook over het kaartje dat ik had gestuurd. Je krijgt zoveel informatie die je normaal nooit had kunnen krijgen, omdat de verzekeraar dat niet prijsgeeft."

Gesprek was oplossing

"Dat gesprek was voor mij de oplossing in mijn persoonlijke verwerking. Ik tastte daarvoor zo in het duister en begreep niet waarom ze geen contact met mij wilden. Ik schaamde me zo erg. Dat gesprek heeft dat wel echt opgelost."

"Helemaal afsluiten doe je het nooit en het schuldgevoel blijft, maar ik heb er geen last meer van. Ik heb het een plekje kunnen geven en mijn leven weer kunnen oppakken."

Ruitenbeek is de eerste die onderzoek doet naar de gevolgen van letselschadezaken op veroorzakers. Ze deed onderzoek naar medische en verkeerszaken. Bij medische zaken gaat het bijvoorbeeld om een medische misser van een arts. Opvallend is dat bij medische zaken veel meer aandacht is voor de 'veroorzaker' dan bij verkeerszaken.

Een van de respondenten uit het onderzoek die een dodelijk ongeluk had veroorzaakt, zei bijvoorbeeld: 'Ik vond het vreselijk wat ik had gedaan, maar kreeg tijdens de strafzitting zoveel boosheid over mij heen dat ik uit respect voor de slachtoffers maar mijn mond heb gehouden.'

Ruitenbeek: "Het risico is dan dat de slachtoffers zich nog meer gekwetst voelen en misschien denken: 'Wat is dit voor hork dat hij zijn mond houdt'."

Moeilijk spanningsveld

"Het is een moeilijk spanningsveld", zegt Ruitenbeek. "Want mag je van het slachtoffer vragen dat die ook aandacht heeft voor de gevoelens van de dader? Het slachtoffer heeft behoefte aan excuses, ze voelen een bepaalde verbittering als de veroorzaker niets van zich laat horen, maar de dader heeft ook behoefte aan contact."

Een andere respondent zei bijvoorbeeld: de ontmoeting met de slachtoffers was de parel in deze hele ellende.

Ruitenbeek zegt daarover: "Iedereen die ik sprak en die inderdaad (de familie van) het slachtoffer had ontmoet, zei dat die ontmoeting een belangrijke stap in hun persoonlijke verwerking is geweest. Het zou goed zijn als dat vanuit de rechtspraktijk meer gestimuleerd zou worden."