Het geheim van Tubbergen: zo houden ze criminelen buiten de deur

Als wijkagent Michiel Herbrink op een druilerige dag met de politieauto een ronde maakt door de gemeente Tubbergen gaat regelmatig zijn hand omhoog als een fietser of voetganger hem al groetend passeert. "Ja, zo gaat dat hier. Het is ons kent ons." 

In Tubbergen letten de mensen op elkaar. Trots zijn ze op hun zogeheten noaberschap. Nergens in het land vind je meer vrijwilligers en mantelzorgers. Collectes voor het goede doel leveren er meer dan het dubbele op van het landelijk gemiddelde. En nergens in het land is de kwetsbaarheid voor criminele ondermijning zo laag als in Tubbergen blijkt uit de Onderwereldkaart van RTL Nieuws.

Dit artikel hoort bij de Onderwereldkaart, een groot onderzoek van de onderzoeksredactie van RTL Nieuws naar criminele ondermijning in Nederlandse gemeenten. Kijk hier voor meer artikelen en uitleg bij het onderzoek.

Hecht

En dat terwijl Tubbergen criminelen toch ook wel iets te bieden heeft. Zo is er een groot buitengebied met veel afgezonderde boerderijen en schuren en ben je via smalle grensovergangen binnen een mum van tijd in het aangrenzende Duitsland. 

"Dat is aantrekkelijk voor criminelen", weet ook Herbrink. "We moeten ook niet denken dat er geen ondermijnende criminaliteit is. We geven er ook veel voorlichting over. Maar denk niet dat je hier makkelijk ongezien een boerderij kunt kopen of huren. De buurten zijn hecht. Negentig procent kent elkaar bij voornaam, achternaam, scheldnaam en bijnaam. Bepaalde families wonen al eeuwen op dezelfde plek. Het valt ze al snel op dat iets afwijkt van normaal."

Aangeharkt

De sociale samenhang is hoog in Tubbergen. "Het verenigingsleven is hier best wel een ding. Carnaval leeft bijvoorbeeld heel erg of buurt maken als er een nieuwe inwoner in de straat komt wonen. Als je daar allemaal niet aan meedoet, dan val je op.”

De tuinen zijn er aangeharkt. "Het moet er wel kaant (opgeruimd, red.) bijstaan", lacht Herbrink. Als de wijkagent ergens het onkruid tot aan de kozijnen ziet groeien is dat hier een signaal om nader uit te zoeken, waar dat in sommige buurten elders in het land geen wenkbrauwen zou doen fronsen. 

Zichtbaarheid

Het valt op dat veel meer gemeenten met een hoge sociale samenhang een lager risico op ondermijnende criminaliteit hebben. Het fascineert ook Paul van Lange, hoogleraar sociale psychologie aan de Vrije Universiteit.

"Er is een bekend psychologisch onderzoek met lichtdimmers. Zodra er minder licht was, waren mensen eerder geneigd om dingen te doen waar ze niet trots op zijn. Ze waanden zich sneller anoniem en onzichtbaar. Sociale samenhang werkt in die zin ook als een soort verlichting. Doordat mensen weten dat ze zichtbaar zijn, kiezen ze minder vaak voor het verkeerde pad."

0 zaken vorig jaar

Slechts zelden vinden agenten in Tubbergen ondermijnende criminaliteit. Heel vorig jaar telde de politie geen enkel geval van drugs-, wapen- of mensenhandel in de gemeente. Dit jaar staat de teller na negen maanden op twee. Geen grote zaken. Herbrink: "Ik heb in de anderhalf jaar dat ik hier wijkagent ben nog nooit met mijn neus tussen de hennepplanten gestaan." 

Waarnemend burgemeester Jon Hermans-Vloedbeld erkent dat er bijna geen signalen zijn van ondermijning, maar stelt dat de plattelandsgemeente niettemin kwetsbaar is. "Wij zorgen voor elkaar, maar weten ook dat er veel op onze inwoners en ondernemers afkomt. Mantelzorgers hebben het zwaar, agrarische ondernemers maken zich zorgen over de maatregelen die genomen worden en inwoners en ondernemers kunnen in de knel raken door de toenemende energiekosten."

Volgens de burgemeester helpt het sociale karakter van de gemeente om criminelen buiten de deur te houden. "We hopen dat we daarmee kunnen zorgen dat onze inwoners nee blijven zeggen tegen criminaliteit. Het helpt als we klaar staan voor elkaar, maar de kracht zit hem in bewustwording. Wij zijn er dan ook van overtuigd dat we hier blijvend aandacht voor moeten hebben om te voorkomen dat mensen toch in de verleiding komen."

Tubbergen als landelijk voorbeeld

Is het succes van Tubbergen wellicht de sleutel in de aanpak van criminele ondermijning in het hele land? Een sterke sociale binding en een beetje meer omzien naar elkaar. Het kan zeker helpen, denkt hoogleraar Paul van Lange. Elke verbetering, hoe klein ook, is er een meent hij.

"Je kunt van een Amsterdamse wijk geen Tubbergen maken, daarvoor zijn de verschillen in samenstelling te groot. Maar je kunt wel iets doen. Denk aan een straatfeest of andere sociale activiteiten. Laat mensen contact maken en maak de omgeving uitnodigend. Zet bijvoorbeeld bankjes schuin tegenover elkaar, zodat we niet altijd in de toeschouwersrol zitten. De onderwereld richt zich op individuen. Als je zorgt dat die niet anoniem zijn, dat er mensen naar hen omkijken, verklein je de kans dat ze de verkeerde afslag nemen."

Ondermijningsexpert en bijzonder hoogleraar Pieter Tops onderschrijft de veelal positieve effecten van sociale samenhang, maar plaatst ook een kanttekening. "In bepaalde volkswijken en buurten in grotere steden is ook sprake van een hele sterke sociale cohesie onder inwoners, maar daar heeft het juist een tegenovergesteld effect. Daar is een hoge mate van onderling vertrouwen, maar worden daardoor buitenstaanders en instituties meer gewantrouwd. En dat kan ondermijning juist bevorderen."

Tips over ondermijnende criminaliteit? Deel ze hier

Heb je tips over ondermijnende criminaliteit in jouw buurt of omgeving? Deel ze hieronder via het formulier of bekijk hier hoe je op andere manieren met de redactie in contact kunt komen.