'Ernstig', 'ontluisterend', 'bizar': partijen eisen onmiddellijk actie na rapport over zware criminelen in de zorg

"We lopen in zekere zin altijd achter de criminelen aan", reageert minister David van Weel van Justitie en Veiligheid (VVD) op het vertrouwelijk politierapport Criminelen in de zorg, een grote zorg, dat in handen is van de onderzoeksredactie van RTL Nieuws. De minister zegt het rapport al een tijdje te kennen. "Maar als je dat zo leest op een rijtje is het natuurlijk verschrikkelijk." Ook Fleur Agema, minister van Volksgezondheid, is woedend:

In het rapport zegt de politie zich ernstige zorgen te maken over een 'schrikbarende toename' van zware criminelen die zonder diploma werkzaam zijn in de zorg. Met valse papieren staan ze aan het bed van kwetsbare ouderen, jongeren met problemen en mensen met een zware verstandelijke beperking.

De criminelen verdienen er goud geld mee, maar de gezondheid en veiligheid van cliënten lijdt eronder. Zij krijgen verkeerde zorg, worden verwaarloosd, gepest en getreiterd.

Van Weel noemt het 'onacceptabel'. "Niet alleen omdat het kwetsbare mensen betreft, maar juist ook omdat het de rücksichtslosheid weergeeft van deze criminelen. Die trekken zich helemaal niets aan van mensen. Die infiltreren waar ze maar kunnen. Het gaat ze alleen om het geld." 

Van Weel's collegaminister Fleur Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (PVV) laat in een reactie op het rapport weten dat haar 'bloed kookt'. "Dit kan gewoon echt niet."

'Ontluisterend'

In het rapport van de politie komen ook signalen naar voren over uitbuiting van kwetsbare cliënten. Shamir Ceuleers, hoofd van het Centrum Kinderhandel en Mensenhandel (CKM), spreekt van een 'ontluisterende situatie'. "Dit vraagt om onmiddellijke actie en nauwe samenwerking tussen politiek, zorginstellingen en handhavende instanties. We kunnen het ons niet permitteren om kwetsbare cliënten, die daar voor hun eigen veiligheid zitten, aan hun lot over te laten."

Het CKM verwijst onder meer naar een rapport van het Expertisecentrum Mensenhandel, waaruit blijkt dat tussen 2019 en 2023 circa 1 op de 5 Nederlandse slachtoffers van seksuele en criminele uitbuiting in een zorginstelling is gerekruteerd. Volgens het CKM is meer onderzoek nodig, zodat ronselen in zorginstellingen wordt gestopt.

Nauwelijks verbetering

De Algemene Rekenkamer, één van de belangrijkste instanties die controle uitoefenen op de kosten en opbrengsten van beleid, constateerde in 2022 al dat de aanpak van zorgfraude in Nederland ernstig tekortschiet. In een snoeihard rapport werd geconstateerd dat signalen van fraude door alle betrokken instanties nauwelijks worden opgepakt en partijen vooral veel vergaderen.

Collegelid Ewout Irrgang van de Rekenkamer ziet in de berichtgeving over het politierapport opnieuw een signaal dat er sindsdien geen echte verbetering heeft plaatsgevonden. 

"De rapportage van de politie ken ik niet. Maar het beeld dat hieruit oprijst toont parallellen met ons onderzoek in 2022. Alle instanties die betrokken zijn met het aanpakken en tegengaan van fraude in de zorgsector slagen er niet in effectief te zijn. De signalen die wij sinds de publicatie van ons onderzoek ontvangen, lijken niet te duiden op verbetering van die aanpak."

Ingewikkeld

Volgens justitieminister Van Weel en zorgminister Agema is het niet zo dat er niets is gebeurd in tussentijd. Maar de hoeveelheid instanties die bij het toezicht op de zorgverlening betrokken zijn, maakt het er niet eenvoudiger op, volgens Van Weel. 

"We hebben te maken met veel verschillende spelers die hierbij zijn betrokken. Als we dit willen aanpakken, moeten we al die partijen samenbrengen en dat doen we ook."

Minister Agema wijst erop dat er vanaf 1 januari verschillende wijzigingen in gaan. Zo moet het makkelijker worden om criminelen op te nemen in een waarschuwingsregister en moeilijker om een zorgbedrijf te beginnen vanwege een vergunningplicht. Ook verwacht ze dat een nieuwe zzp-wet zorgt voor minder criminelen in de zorg.

"Uiteindelijk is het heel ingewikkeld. Het zal zeker een verandering geven, maar deze mensen zijn meedogenloos. Ik bang dat ze zeker nieuwe wegen zullen vinden. Ik ga inventariseren wat we daar nog meer tegen kunnen doen."

Blote billen tegen raam

Eerder reageerde directeur Mariska Schutte van KansPlus, een belangenorganisatie voor mensen met een beperking, al op het rapport. Daarin wordt onder meer omschreven hoe mensen met een verstandelijke beperking worden vernederd en gepest door de criminelen die hen zouden moeten verzorgen. Zo wordt het voorbeeld aangehaald van een jongen die werd gedwongen om urenlang met zijn blote billen tegen een raam te staan.

Schutte: "Het is toch bizar dat dit kan? Het is een hele harde werkelijkheid die naar voren komt. Onze cliënten hebben extra bescherming en toezicht nodig, daar hebben ze recht op."

PVV-Kamerlid René Claassen noemt de bevindingen uit het rapport 'een ernstige zaak'. De voormalig verpleegkundige laat via X weten dat er wat hem betreft snel een debat over moet komen in de Tweede Kamer.