Politieregistratie van potentiële terroristen brengt onschuldige burgers in grote problemen
De politie brengt met het registreren van potentiële terroristen en extremisten ook onschuldige mensen in grote problemen. Dat concludeert de Nationale ombudsman in een vandaag gepubliceerd rapport. Mensen komen bijvoorbeeld andere landen niet in of worden gevangengezet. De ombudsman wil dat de overheid het registratiesysteem verbetert.
Voor burgers is het systeem rondom zogenaamde CTER-registraties ondoorgrondelijk; een 'black box' noemt de ombudsman Reinier van Zutphen het. CTER staat voor Contraterrorisme, Extremisme en Radicalisering.
Burgers weten over het algemeen niet dat ze in beeld zijn en met welke instanties en/of landen informatie over hen wordt gedeeld. De gevolgen voor die mensen kunnen groot zijn, aldus de ombudsman. Zo worden ze veel vaker staande gehouden of belanden zelfs onschuldig in een buitenlandse cel. Het gaat hier volgens de ombudsman om mensen die door de politie onterecht zijn aangemerkt als potentieel terrorist of extremist.
In de politiesystemen krijgen personen, van wie opsporingsdiensten vermoeden dat ze een mogelijk veiligheidsrisico vormen, een zogeheten CTER-code achter hun naam. In totaal hebben enkele tienduizenden personen zo'n label. De politie zegt maar in een klein deel daarvan, enkele honderden, 'actief geïnteresseerd te zijn'.
Een van die personen die de politie in het vizier hield is Said Ahamri. Hij was ooit vrijwilliger bij een moskee en had vanuit die functie contact met een conservatief islamitische prediker. Hij kreeg het CTER-stempel achter zijn naam in de politiesystemen, omdat hij een 'interessante netwerk' zou hebben. Maar een echte strafrechtelijke verdenking was er niet.
Vervolgens kreeg Said te maken met allerlei controles, werd er informatie over hem verzameld en werd hij meermalen door de marechaussee op luchthavens uit de rij gehaald als hij op reis ging. Op een vakantietrip naar Mexico ging het mis.
"Bij aankomst in Mexico werd mijn paspoort gecontroleerd, kreeg meteen een zak over mijn hoofd, handboeien om. En ik moest meekomen: ik mocht het land niet in." Na anderhalve dag vast te hebben gezeten werd Said op het vliegtuig gezet naar huis.
Na heel veel moeite is Said erachter gekomen dat informatie over hem is gedeeld met het buitenland, zo blijkt uit documenten die hij heeft opgevraagd.
De politie en marechaussee zijn sinds 2012 lijsten gaan bijhouden van mogelijke uitreizigers naar strijdgebieden van Islamitische Staat (IS) in Syrië en Irak. Familieleden of vrienden van de uitreizigers werden ook in de gaten gehouden. Sinds 2018 is er een landelijke aanpak. Vanaf dat moment is de politie ook andere groepen gaan registreren, zoals links- en rechtsextremisten en milieu- en dierenrechtenactivisten.
Het toezicht op hoe de politie en de marechaussee burgers labelt als potentieel terrorist of extremist is veel te mager, vindt de ombudsman. De mensenrechten en privacyregels komen hiermee ernstig in gedrang waardoor Nederlandse burgers in grote problemen kunnen komen.
Lijsten gedeeld met buitenland
Burgers, die officieel geen verdachte zijn van strafbare feiten, weten niet dát ze door opsporingsdiensten in de gaten worden gehouden. Ze komen daar pas achter nadat ze zich hadden afgevraagd waarom ze zo vaak staande werden gehouden of in de problemen kwamen omdat ze een land niet in mochten.
Die lijsten met namen worden namelijk gedeeld met veel andere landen in het Schengengebied, Turkije en Amerika. Ook andere landen delen soortgelijke lijsten met namen met Nederland en Europol om reisbewegingen van potentiële uitreizigers in de gaten te houden.
Na veel klachten van burgers die hiermee te maken hadden en publicaties hierover, waaronder die van RTL Nieuws, startte de de Nationale ombudsman een onderzoek.
De ombudsman vindt dat de overheid te veel nadruk legt op de nationale veiligheid en dat gaat ten koste van rechten en vrijheden van burgers.
Er moet ook beter toezicht komen, zegt Reinier van Zutphen. "Dat doen we bij onze veiligheidsdiensten AIVD en MIVD ook. Dat werkt heel erg goed, die Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Ik vind dat we iets vergelijkbaars moeten maken voor het toezicht op deze manier van handelen van politie, marechaussee en die andere diensten.
De rechtstaat kan alleen maar functioneren als dit soort systemen op orde zijn en de waarborgen en het toezicht goed is geregeld. Want dan kunnen mensen vertrouwen op wat de overheid doet. "
Said wil dat de politie intern zichzelf gaat beraden en toch met een oplossing komt. Niet alleen voor mijzelf, maar ook voor andere slachtoffers die er zijn. Verder hoopt hij niet dat hij nu weer nieuwe problemen krijgt, nu hij zich weer publiekelijk heeft uitgelaten over wat hem allemaal is overkomen.
