Dakloos, schulden en trauma's: leven slachtoffers explosie langdurig in puin
Ze zijn hun huis kwijt, kunnen maandenlang niet werken en durven soms niet meer de straat op. Het leven van meestal onschuldige slachtoffers van explosies ligt vaak letterlijk in puin, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. Niet alleen de bewoners van huizen die het doelwit waren, zijn slachtoffer maar vaak ook hun buren. Volgens experts krijgen ze te weinig hulp van de overheid. "Het is eigenlijk schrikbarend dat er niets voor hen is."
Nieuws in het kort
- Door de toename van het aantal explosies bij woningen, groeit ook het aantal slachtoffers.
- Onschuldige doelwitten en buren van een aanslag ervaren na zo'n aanslag problemen op allerlei vlakken, maar missen de juiste hulp.
- Ze raken in schulden, worden dakloos of verliezen hun baan en voelen zich in de steek gelaten door de overheid en instanties.
- Experts en ombudsmannen slaan alarm: burgemeesters zouden volgens hen meer moeten doen om slachtoffers te helpen.
Geschreeuw bij de buren. Geluiden van voetstappen, rennend over de galerij. Daarna: een knal. Yasemin Cakmak uit Heerhugowaard weet nog precies hoe het ging. Het ene moment zat ze nietsvermoedend met haar katten op de bank voor de tv, een paar seconden later lag haar leven overhoop.
"Ik deed de voordeur open. Overal was rook. Ik zag buren schreeuwend uit hun huizen rennen, er gingen alarmen af. Toen besefte ik wat er aan de hand was." De onderzoeksredactie van RTL Nieuws sprak met 30 slachtoffers van 15 grote explosies. En daaruit blijkt: zoals Yasemin zijn er velen.
Gemiddeld zijn er elke week 26 explosies in ons land, het merendeel bij woningen. Soms zijn het criminele afrekeningen, maar veel slachtoffers hebben niets met de georganiseerde misdaad te maken. Zij zijn de dupe van uit de hand gelopen relatieconflicten, zakelijke ruzies of vergisaanslagen. En dan zijn er nog de vele buren, die simpelweg de pech hebben dat ze naast iemand wonen die het doelwit was.
Van hotel naar hotel
Het leven van alle slachtoffers is ontwricht op allerlei vlakken. Ze hebben materiële schade, maar kampen ook met grote psychische gevolgen. "Het veilige thuis valt opeens weg, financieel ligt alles overhoop. Dat maakt het zo complex. Het herstel kan jaren duren", zegt Slachtofferhulp Nederland.
De meeste slachtoffers die RTL Nieuws sprak, moesten voor langere tijd hun woning verlaten. Sommigen gingen maandenlang van hotel naar hotel. Anderen kregen problemen met de woningcorporatie. Een van de slachtoffers is zelfs op straat beland, blijkt uit ons onderzoek.
Volgens Slachtofferhulp is het verlies van de eigen woning niet alleen een praktisch probleem, maar zorgt het er ook voor dat de mentale gevolgen langer aanhouden. "Vaak komen slachtoffers van een trauma thuis weer een beetje tot rust. Maar als er geen thuis meer is, dan wordt het herstel ook uitgesteld."
Kindertrauma's
Een explosie maakt meer kapot dan alleen je huis en je spullen, vertellen slachtoffers aan RTL Nieuws. Het merendeel is bij de psycholoog beland. "Ik slaap bijna niet meer", zegt een slachtoffer van een explosie in Rotterdam. "Ik zit aan de medicatie om rustig te worden, anders kom ik de dag niet door." Ook veel kinderen kregen na de explosie te maken met psychische problemen als angstklachten en slaapproblemen.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Huis kwijt, baan kwijt
De helft van de slachtoffers die met RTL Nieuws spraken, kon na de explosie tijdelijk niet werken. "Mijn werkgever zet me onder druk om weer te komen", zegt een van hen. "Maar psychisch en fysiek gaat het niet meer." Twee slachtoffers zijn in de nasleep van de explosie definitief hun baan kwijtgeraakt.
De meeste slachtoffers hebben schade aan hun woning – die in veel gevallen nog niet is hersteld. Vaak zijn ze dure en dierbare spullen kwijt. Zelfs als ze verzekerd zijn, krijgen ze lang niet alles vergoed. Een derde van hen is door de explosie in financiële problemen gekomen.
Veel slachtoffers staan er alleen voor, zeggen ze tegen RTL Nieuws. Ze moeten een weg zien te vinden in een wirwar aan instanties - politie, gemeente, schade-expert, inboedelverzekering, huisarts - en hebben het gevoel dat niemand hen daarbij helpt. "Ik voel me in de steek gelaten door de overheid", zegt een slachtoffer uit Schiedam.
Lokettenjungle
RTL Nieuws sprak met de ombudsvrouwen van Rotterdam en Den Haag, twee steden waar veel explosies plaatsvinden. Zij slaan alarm. "Mensen hebben met zóveel problemen te maken. Ze hebben een aanspreekpunt nodig", zegt de ombudsvrouw van Den Haag, Carina van Eck.
Zo'n aanspreekpunt is er nu niet, ziet ook haar collega Marianne van de Anker, ombudsvrouw Rotterdam-Rijnmond. "Je bent aangewezen op jezelf, je hebt geen idee bij wie je terecht kunt. Mensen raken verstrikt in een 'lokettenjungle'. Instanties zouden moeten samenwerken, zodat het slachtoffer centraal staat.''
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Als mensen nergens terecht kunnen, kan dat hun herstel belemmeren, zegt Slachtofferhulp. "Als instanties niet adequaat reageren, worden slachtoffers opnieuw benadeeld en beschadigd."
'Burgemeesters schieten tekort'
Hoogleraar Openbare-orderecht Michel Vols, die onderzoek deed naar hoe bestuurders met explosies omgaan, vindt dat burgemeesters veel te weinig oog hebben voor de slachtoffers. "Die mensen kunnen niet werken, hebben grote problemen. Dan verwacht je dat er een plan op maat wordt gemaakt."
Maar zo’n plan is er niet, zegt Vols. ''Het gaat altijd over: hoe gaan we explosies tegen, hoe pakken we de daders aan. Maar wat doen we met de slachtoffers? Dat is echt een blinde vlek. Het is eigenlijk schrikbarend dat er niets voor hen is."
Ook de Rotterdamse ombudsvrouw vindt dat burgemeesters in actie moeten komen. ''Het gebeurt in hun gemeenten, zij moeten hiermee aan de slag gaan. Als er een explosief bij jou afgaat, hoor je te kunnen rekenen op een overheid die jou beschermt.''
Gemeenten werken aan verbetering
De nazorg aan slachtoffers kan beter, zien gemeenten en andere betrokken partijen. Binnen het Offensief Tegen Explosies (OTE) werken ze aan nieuwe richtlijnen. Die moeten in november klaar zijn, aldus de Rotterdamse burgemeester Carola Schouten die het OTE voorzit. Het OTE verzamelt ook voorbeelden van hoe gemeenten omgaan met zaken als het inrichten van noodopvang, het aanbieden van bescherming en mentale zorg.
Haar eigen stad Rotterdam bepaalt volgens Schouten na ieder incident bepaald welke nazorg nodig is om slachtoffers en omwonenden goed te ondersteunen. "Standaard worden de buurtgenoten via een brief geïnformeerd en mogelijkheden voor hulpverlening uitgelegd, zoals een verwijzing naar Slachtofferhulp Nederland. In bepaalde gevallen organiseren we een bewonersbijeenkomst. Zo hopen we dat mogelijke angstgevoelens door de explosie beperkt kunnen worden."
Nieuwe start
Of de slachtoffers die RTL Nieuws sprak nog iets hebben aan nieuwe richtlijnen, zal moeten blijken. Zij proberen in tussentijd stuk voor stuk en met vallen en opstaan hun leven weer richting te geven.
Zo heeft Yasemin uit Heerhugowaard inmiddels een nieuwe plek gevonden, waar ze volgende maand naartoe hoopt te verhuizen. Ze is al begonnen met klussen. Uit haar oude appartement neemt ze niets mee - ook geen spullen die de explosie hebben overleefd. ''Ik gooi alles weg. Ik wil een nieuwe start maken.''
Verantwoording
RTL Nieuws sprak met 30 slachtoffers van 15 grotere explosies die de afgelopen jaren plaatsvonden, waaronder de dodelijke explosie aan de Tarwekamp in Den Haag. In veel gevallen zijn woningen ontruimd, onbewoonbaar verklaard of totaal vernietigd. RTL Nieuws sprak zowel met mensen bij wie een explosief bij de woning is geplaatst als met buren die slachtoffer werden.
Veel van deze slachtoffers willen anoniem blijven. Hun namen zijn bij de redactie bekend. De redenen om anoniem te blijven lopen uiteen. Er is vaak sprake van angst. Ook zeggen sommige slachtoffers dat ze er met het oog op hun verwerkingsproces nog niet klaar voor zijn. Ze werken mee omdat ze het belangrijk vinden dat hun verhalen naar buiten komen, zodat er meer aandacht komt voor de impact van explosies op slachtoffers.
Heb je een tip voor de redactie van RTL Nieuws of wil je een misstand melden, dan kun je de redactie (anoniem) tippen. Deel berichtjes of beeldmateriaal via WhatsApp of Signal met dit nummer: +31641663754 of mail naar onderzoek@rtl.nl. Bij Signal kun je ook zoeken op gebruikersnaam @RTLNieuws.04
Je kunt de redactie anoniem tippen. RTL Nieuws zal nooit zonder toestemming je naam gebruiken. Gegevens worden in behandeling genomen volgens ons privacystatement.
