Kabinet wachtte met crisisaanpak tot eerste officiële besmetting in Nederland
Het kabinet heeft gewacht met zijn crisisaanpak tot de eerste officiële coronabesmetting in ons land. Daarmee ging kostbare tijd verloren, blijkt uit een reconstructie van RTL Nieuws. Onze politieke redactie sprak met ministers, topambtenaren, bestuurders en insiders in veiligheidsregio's over de aanpak van de coronacrisis.
Eind februari wordt de eerste coronabesmetting in Nederland geconstateerd. Een dag eerder komen topambtenaren van verschillende ministeries bij elkaar in de ICCb, de ambtelijke crisisgroep. Een crisisbijeenkomst van ministers blijft uit, omdat het Kamerreces nog loopt en sommige ministers op vakantie zijn.
Vanuit veiligheidsregio's en de crisisorganisaties is al eerder gevraagd wanneer de nationale crisisstructuur wordt geactiveerd. Den Haag wil wachten op het eerste officiële besmettingsgeval, luidde het antwoord. De eerste besmetting is een legitiem moment, vonden betrokken ministeries.
Terugkomen ministers 'niet nodig'
Het eerste fysieke crisisberaad van de betrokken ministers is uiteindelijk pas op dinsdag 3 maart. Op die dag zijn er al 23 officiële besmettingen in Nederland. Dat ministers eind februari al moeten terugkomen, wordt niet nodig gevonden.
"Heel dom en grenzeloos naïef. Wie wacht op het eerste besmettingsgeval, loopt achter de feiten aan", zegt een hoge ambtenaar in de crisisbestrijding. "We wisten dat er te weinig beschermingsmiddelen, personeel en ic-capaciteit waren. Die analyses waren er. Als je eerder de crisisstructuur had geactiveerd, had je eerder mondkapjes, mensen en locaties kunnen voorbereiden."
'Alle landen waren overvallen'
Betrokken ministers en topambtenaren reageren wisselend op de kritiek. Ja, we hadden eerder moeten beginnen, geven sommigen toe. Anderen vinden de kritiek niet terecht. Alle landen waren overvallen. "Achteraf kijk je een koe altijd in de kont", zegt een topambtenaar.
Uit de reconstructie blijkt dat het kabinet volledig vaart op de wetenschappers van het RIVM. Daar lagen in januari eerst alarmerende scenario's op tafel, maar in februari werden de risico's onterecht lager ingeschat. "Men dacht toen dat het zo'n vaart niet zou lopen en dat we hooguit een sterftecijfer van tweemaal de seizoensgriep zouden krijgen", zegt een betrokken volksvertegenwoordiger.
Verstoppertje gespeeld
In oppositiekringen wordt gezegd dat het kabinet 'politiek verstoppertje' speelt door steeds te verwijzen naar de adviezen van experts: "Na de adviezen is er altijd een politieke verantwoordelijkheid om door te vragen en keuzes te maken."
Met wachten is kostbare tijd verspild, is de pijnlijke conclusie. "Terwijl de hele wereld in brand stond, hebben wij gewacht met blussen tot de brand ontstond. Terwijl je het dak alvast nat had kunnen houden", verzucht een insider in een regionale crisisorganisatie. Als de rijksoverheid eenmaal de crisisstructuur activeert, komt de crisisbestrijding wel op gang.
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
Betrokkenen zien verschillende fouten in crisismaand maart. "Alle aandacht ging naar ic's en beademingsapparatuur. We hadden te weinig aandacht voor de verpleeghuizen en thuiszorg", zegt een insider.
Vliegen gaat door
Tijdens de crisis duurt het lang voordat vluchten naar besmettingshaarden worden verboden. Nederland is huiverig om vluchten te verbieden. Met passagierstoestellen komt ook veel vracht mee. Zelfs als Noord-Italië op 8 maart op slot gaat, blijft Schiphol nog een hele tijd open voor vluchten uit Milaan.
Met de kennis van nu hadden we de wintersport naar Italië en Oostenrijk moeten verbieden, zegt een lid van het kabinet. Veel Nederlandse besmettingen kwamen uit de wintersportgebieden.
Onderschat op alle fronten
"We hebben te laat gezien hoe ernstig het was", zegt een betrokken burgemeester. Een kopstuk van een regeringspartij is stelliger: "De ernst van de pandemie is op alle fronten onderschat."
