Nieuw kabinet van VVD, D66 – en dan? Dit zijn de mogelijke coalities
Nu de verkiezingen achter de rug zijn, is het tijd om een kabinet te vormen. Wat zijn de mogelijke partijen die samen een meerderheid in de Kamer hebben en waarvan het enigszins voor te stellen is dat ze gaan samenwerken? We zetten samen met politiek commentator Frits Wester de waarschijnlijkste coalities op een rijtje.
Doorstart huidige coalitie
De partijen van het demissionaire kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hebben na de verkiezingen 78 zetels. "D66 wil liever een linkse partij in het kabinet ten koste van de ChristenUnie. Dat is onder meer vanwege de zogeheten medisch-ethische kwesties. De ChristenUnie heeft bijvoorbeeld al laten weten dat als ze in een kabinet zitten een wet over voltooid leven, nooit zullen ondertekenen. Daardoor zou zo'n wet nooit worden bekrachtigd", zegt Wester.
"Niet alleen D66 heeft daar een probleem mee, ook sommige VVD-Kamerleden die grotere stappen willen zetten op medisch-ethisch gebied, hebben daar een probleem mee. Maar voor Rutte is dat geen halszaak. Tegelijkertijd past de ChristenUnie prima bij D66 als het gaat om klimaatstandpunten en op sociaaleconomisch vlak."
VVD, D66, CDA, PvdA
De PvdA heeft volgens Wester als voorwaarde voor kabinetsdeelname zich voor de verkiezingen verbonden aan een andere linkse partij, bij voorkeur GroenLinks. "Maar wie van de verliezers durft dat aan? En Rutte heeft een voorkeur voor de SP boven GroenLinks. Hij denkt dat hij met de SP betere afspraken kan maken. Rutte is er niet van overtuigd dat Jesse Klaver de daad bij het woord kan voegen."
VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks
PvdA en GroenLinks hebben zich min of meer aan elkaar verbonden, zegt Wester. "Maar GroenLinks is wel gemankeerd uit de verkiezingsstrijd gekomen. De vraag is: durven ze bestuurlijke verantwoordelijkheid te nemen?"
"Is het niet revanche voor Klaver als hij GroenLinks in het kabinet krijgt na het verlies? "Je ziet in elk geval dat het niet nemen van verantwoordelijkheid, zoals vier jaar geleden, hem ook niet in dank is afgenomen. Niet door andere partijen, maar vooral ook door de kiezers."
Is zo'n links blok niet bezwaarlijk voor de VVD? "Dat valt wel mee. PvdA en GroenLinks hebben net iets meer zetels dan het CDA. Dus dat is wel redelijk in evenwicht."
VVD, D66, CDA, PvdA, SP
"De SP heeft gezegd graag te willen regeren. De vraag is of ze dat ook nog willen nadat ze toch fors verloren hebben of dat ze toch liever aan de zijlijn blijven staan in de oppositie. Op zich heeft Mark Rutte een voorkeur uitgesproken voor de SP boven GroenLinks."
Minderheidskabinetten
"Er zijn natuurlijk allemaal varianten met minderheidskabinetten mogelijk. Maar dat is wel het laatste wat ze willen proberen."
VVD, D66, CDA, FvD, Volt en JA21
"Forum is op voorhand al uitgesloten door bijvoorbeeld D66 en de VVD. Ook JA21 ligt niet voor de hand als coalitiepartner voor partijen als D66. De standpunten van JA21 over Europa en het klimaat wijken daarvoor veel te veel af dan die van D66. En regeringsdeelname voor Volt, een nieuwe partij met 3 zetels, ligt ook niet voor de hand. Die partijen moeten zich eerst maar een keer bewijzen."
Spelen de zetels in de Eerste Kamer een rol?
"Op de achtergrond speelt een meerderheid in de Eerste Kamer natuurlijk een rol. Dat heeft een absolute voorkeur. De huidige kabinetspartijen hebben dat niet. Dat kan wel met PvdA, GroenLinks of SP."
"Mocht dat niet lukken dan is het van belang dat het regeerakkoord niet zo dichtgetimmerd zit dat oppositiepartijen niets meer kunnen verdienen in het debat. Want dan heeft zo'n kabinet op onderdelen ook echt steun nodig van JA21, dat op dit moment met 8 zetels in de Eerste Kamer zit. Kortom, zo'n kabinet moet ook andere partijen te vriend houden."