Coalitie kan het al weken niet eens worden over de 'dwangwet', wat is er aan de hand?
Het lukt de regeringspartijen maar niet om het eens te worden over een nieuwe wet die de verdeling van vluchtelingen over Nederland moet regelen. De tijd dringt, want de bedoeling is dat de wet vanaf 1 januari van kracht wordt. Intussen is de nood in de asielopvang hoog. Wat is er aan de hand? We leggen het uit in vier vragen.
Help me even, hoe zat dat ook alweer met de dwangwet?
De dwangwet is onderdeel van een asielakkoord dat verantwoordelijk staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) al weken geleden sloot met de gemeenten over de (her)plaatsing en doorstroom van asielzoekers. De zogenoemde 'dwangwet' moet regelen dat gemeenten die geen asielzoekers willen opvangen uiteindelijk gedwongen kunnen worden.
Want sommige gemeenten weigeren om asielzoekers op te nemen. Daarnaast zijn er ook nog 17.000 statushouders - vluchtelingen die een verblijfsvergunning hebben gekregen - die recht hebben op een woning ergens in het land, maar die niet krijgen. En daardoor kunnen ze niet doorstromen.
Dat alles zorgt ervoor dat het hele asielsysteem vastloopt. Met als resultaat dat de afgelopen maanden asielzoekers buiten het aanmeldcentrum in Ter Apel moesten slapen. En intussen blijven er asielzoekers naar Nederland komen.
Dus dan worden gemeenten gedwongen ze op te vangen?
Ja, dat is het idee. Staatssecretaris Van der Burg wil de nieuwe wet op 1 januari in laten gaan. Maar het kost veel tijd voordat een wet formeel van kracht wordt. Zo moet een wetsontwerp onder meer langs de Raad van State en moeten de Tweede en de Eerste Kamer er mee instemmen. Maar omdat de regeringspartijen het er niet over eens worden - de VVD ligt dwars - ligt er nog steeds geen wetsvoorstel.
Van der Burg wilde de nieuwe wet aanvankelijk op 1 oktober af hebben. Dat lukte niet. Toen zei Van der Burg dat het op 21 oktober klaar moest zijn, vandaag dus, en ook dat is niet gelukt. Daarmee negeert het kabinet ook een motie van de Kamer die daarom vroeg.
Het geduld bij de burgemeesters van het Veiligheidsberaad is inmiddels ook op, zegt voorzitter Hubert Bruls. "Dit is buitengewoon teleurstellend. Deze wet is één van de belangrijkste bouwstenen in de aanpak om uit de crisis te komen. Het is zelfs een randvoorwaarde. Nu het langer duurt zal het ook lastiger worden om alles voor elkaar te krijgen."
Wat is het probleem van de VVD?
Het probleem van de VVD is dat gemeenten gedwongen kunnen worden om een vast aantal asielzoekers op te nemen. Regeringspartijen D66, CDA en ChristenUnie steunen het voorstel van Van der Burg wel. De liberalen vrezen dat als onwillige gemeenten worden gedwongen, dat dan het draagvlak onder de asielopvang kan worden weggeslagen.
Daarvan waren er de afgelopen tijd op lokaal niveau ook al voorbeelden. Zo was er de Twentse gemeente Tubbergen, die zich met succes keerde tegen de komst van driehonderd vluchtelingen. En de gemeente Bant, waar verzet uitbrak toen bekend werd dat in er een aanmeldcentrum voor 250 tot 300 vluchtelingen zou komen. Vanwege het gebrek aan draagvlak in de gemeente werd daar later van afgezien.
En wat wordt de oplossing?
Nou, dat is nog niet helemaal duidelijk. Het overleg is nog steeds gaande. Om zijn eigen partij tegemoet te komen heeft VVD-staatssecretaris Van der Burg de wet al omgedoopt tot de spreidingswet. Ook zou er een compromis in de maak zijn met de 'wortel en de stok'. Daarmee worden gemeenten beloond als zij zelf voor opvang zorgen. Toch zullen er naar verwachting ook elementen van dwang in zitten, want een nog nader te bepalen aantal asielzoekers wordt dan over alle Nederlandse gemeenten gespreid. Zijn er meer vluchtelingen dan dat aantal, dan treedt het beloningssysteem in werking.
Om het overleg nu vlot te trekken zijn er na het herfstreces bijeenkomsten op hoog niveau gepland op het Catshuis. Maar dat betekent opnieuw een vertraging van ruim een week en 1 januari komt snel dichterbij. Staatssecretaris Van der Burg weigert inmiddels nog een datum te noemen waarop hij hoopt klaar te zijn met het wetsvoorstel.
'Dat kabinet januari haalt is weinig waarschijnlijk'
"Dat de wet per 1 januari in zal gaan wordt zo steeds onwaarschijnlijker", zegt politiek verslaggever Floor Bremer. "Voor de VVD, de partij van de staatssecretaris, blijft gemeenten dwingen ingewikkeld. En omdat asiel zo gevoelig ligt in dit kabinet komen de meest betrokken bewindspersonen binnenkort bij elkaar op het Catshuis om te praten over hoe het nu gaat met het asielbeleid en hoe ze hier in de toekomst mee verder willen. Want als elk besluit zo'n martelgang gaat worden als deze spreidingswet, dan staat dat niet alleen de uitvoering in de weg, maar is het ook een potentieel gevaar voor de stabiliteit van het kabinet."