Experts kraken Europese aanpak immigratie: 'Ik verwacht er niets van'

Wat is er eigenlijk besloten op de EU-top?

"Niet veel", zegt universitair docent Europees Recht Salvatore Nicolosi. "Er zijn afspraken gemaakt over betere controle van de buitengrenzen van de Europese Unie en er vindt meer overleg plaats met de landen waar de migranten vandaan komen." Die betere controle van de buitengrenzen betekent volgens hoogleraar Europees Recht Jorrit Rijpma  meer geld naar de EU-organisatie Frontex, die de grensbewaking van de Europese Unie coördineert, en meer geld naar landen als Griekenland, Bulgarije en Kroatië.

"Ook wordt ingezet op afspraken met landen buiten Europa over het terugnemen van geweigerde migranten. Als die zogeheten derde landen niet meewerken om door de EU geweigerde migranten terug te nemen, kunnen ze bepaalde handels- en visavoordelen verliezen."

Dat klinkt toch wel goed?

"Ja, dat klinkt wel logisch, zegt Rijpma. "Maar dat is al eerder geprobeerd. En telkens blijkt weer hoe moeilijk het in de praktijk is. Europa kan wel dreigen met allemaal consequenties, maar als het erop aankomt zijn juist handelsbelangen of diplomatieke relaties vaak belangrijker."

De van oorsprong Italiaanse Nicolosi wijst op de onderlinge gesprekken die in de schaduw van de EU-top zijn gevoerd door de Italiaanse premier Giorgia Meloni en Rutte. "Zij hebben afgesproken dat Italië de vluchtelingen terugneemt die daar zijn geregistreerd, maar zijn doorgereisd naar andere landen, zoals Nederland. Volgens de zogeheten Dublin-akkoorden moeten migranten in de landen van binnenkomst een verblijfsvergunning aanvragen. Als in Nederland duidelijk is dat asielzoekers via Italië zijn gekomen, kan Nederland ze daardoor makkelijker daarheen terugsturen."

Premier Meloni wilde in ruil voor die afspraak strenger toezicht op hulporganisaties die vluchtelingen redden uit de Middellandse Zee. Daarmee wil zij voorkomen dat die ngo's de vluchtelingen aan land zetten op Italiaanse bodem. "Dat is het compromis dat is gesloten", zegt Nicolosi. "Maar ik verwacht er niets van. Over het zoeken en redden van vluchtelingen op de Middellandse Zee heeft de EU weinig te zeggen."

Er zou toch ook over de bouw van een grensmuur worden gesproken?

"Ja, dat klopt", zegt Nicolosi. "De Hongaarse premier Orban wilde zo'n muur bouwen. Maar muren bouwen om te voorkomen dat vluchtelingen het land binnenkomen, is onrealistisch en juridische onhoudbaar. Vluchtelingen hebben recht op opvang."

Ook hoogleraar Rijpma wijst op dat principiële punt in het recht. "Je mag wel een hek aan je grens bouwen, maar je mag mensen niet zomaar aan de grens terugsturen. Zogenaamde pushbacks zijn verboden. Een hek maakt toegang tot Europa alleen maar moeilijker en gevaarlijker. Je creëert bovendien een markt voor mensensmokkelaars. De EU zelf heeft altijd gezegd geen hekken te financieren. Regeringsleiders vragen nu toch om geld voor het versterken van de “grensinfrastructuur” van de landen aan de randen van Europa."

Dus er is niets goeds uit gekomen?

Rijpma: ""Een snelle oplossing heeft de EU-top niet opgeleverd. Die is er ook niet. Het enige goede is dat bij Rutte nu het besef lijkt te zijn doorgedrongen dat een oplossing toch echt in Europa ligt. Dat het alleen kan worden opgelost door Europees overleg."

Wat zou dé oplossing volgens jullie zijn?

De Dublin-akkoorden afschaffen, zeggen Nicolosi en Rijpma. "We zien al 40 jaar het bewijs dat Dublin niet werkt", zegt Nicolosi. "Veel beter zou zijn om asielzoekers over de EU te verdelen door te kijken waar ze zelf naartoe willen en welke behoeften landen hebben. Vergelijk het met de Oekraïense vluchtelingen. Die konden zelf kiezen naar welk Europees land ze vluchten. En dat werkte goed. We kunnen bijvoorbeeld kijken naar het integratie-potentieel van vluchtelingen in een specifiek land, gebaseerd op de taal die ze spreken, de baankansen in een land en het netwerk van familieleden. Dit is goed voor de integratie en goed voor de staat."

Ook Rijpma wil van Dublin af. "Ik denk dat er niemand is die de Dublin-regels goed vindt werken", zegt Rijpma. "Je ziet op Europees niveau gebeuren wat je in Nederland op gemeentelijk niveau ziet, met de spreidingswet. Niemand wil de opvang voor zijn rekening nemen. Er is een gebrek aan onderlinge solidariteit. De Dublin-regels zijn eigenlijk heel oneerlijk. Ze leggen de verantwoordelijkheid voor opvang bij de landen aan de buitengrenzen. Daarmee dragen de zwakste schouders de zwaarste lasten. Dublin is de spreekwoordelijke olifant in de kamer. Uiteindelijk ligt de oplossing bij nauwere Europese samenwerking en het verdelen van de verantwoordelijkheid voor vluchtelingen."