Eindelijk is de kogel door de kerk: Mark Rutte wordt nieuwe baas van de NAVO
De enige tegenkandidaat van Mark Rutte voor de functie van secretaris-generaal, de Roemeense president Klaus Iohannis, heeft zich officieel teruggetrokken. Dat heeft hij zojuist op een persconferentie bekendgemaakt. Daarmee is het nu echt zeker dat Rutte de nieuwe baas van de NAVO wordt.
Nu Iohannis geen kandidaat meer is, kan Rutte de functie niet meer ontgaan en komt er een einde aan een heel lange weg naar deze topbaan. Rutte volgt Jens Stoltenberg op die per 1 oktober afscheid neemt als leider van het westerse militaire bondgenootschap.
Veel aanzien
Tot twee keer toe polste de Amerikaanse president Biden Rutte voor deze prestigieuze functie. Als een van de langstzittende leiders van een NAVO-land geniet Rutte veel aanzien. Bovendien staat hij bekend als bruggenbouwer, die het met bijna iedereen goed kan vinden. Een waardevolle eigenschap als NAVO-baas.
Kijk hier naar Ruttes hoogte- en dieptepunten:
Rutte mag dan de steun van Biden hebben, toch werd de baan hem niet in de schoot geworpen. Vooral bij Oosteuropese landen was er chagrijn dat er weer een West-Europeaan met de buit vandoor leek te gaan. Toch zei Rutte in een radio-interview in oktober vorig jaar klip en klaar dat hij interesse had in de functie.
Achter de schermen werd druk voor Rutte gelobbyd. Niet alleen door andere leden van het Nederlandse kabinet, ook door de Amerikanen en andere landen die Rutte graag aan het hoofd van de NAVO zagen. Dat heeft zijn vruchten afgeworpen. In het voorjaar werd al duidelijk dat twee derde van de NAVO-bondgenoten achter zijn kandidatuur stond.
Daarna stelde tot ieders verrassing de Roemeense president Iohannis zich tegenkandidaat. Meteen was duidelijk dat een snelle afronding van de sollicitatieprocedure van de baan was. Tot irritatie van de Amerikanen, die koste wat het kost wilden voorkomen dat het de NAVO-top met regeringsleiders in Washington D.C. in juli zou overschaduwen.
De Roemeense tegenkandidatuur was niet het enige struikelblok. Turkije hield lang in het midden of Rutte op steun van Ankara kon rekenen. Hetzelfde gold voor Hongarije, waarbij ook een rol speelt dat premier Orbán niet was vergeten hoe Rutte het land keihard de maat nam nadat een anti-homowet was aangenomen.
Steun Erdogan
Om Turkije te winnen voor zijn kandidatuur ging Rutte eind april – op eigen kosten – op bezoek bij de Turkse president Erdogan. Met resultaat. Een paar dagen na het bezoek had hij de Turkse steun op zak.
Hongarije was een lastiger verhaal. Orbán had geen haast en leek het zelfs wel leuk te vinden om Rutte een tijdje te laten bungelen. Toch zette de Hongaarse premier eind mei voorzichtig de draai in. Eerst liet hij in een interview met een Frans tijdschrift het eerdere harde nee tegen Rutte varen.
Daarna formuleerde Orbán twee eisen. Allereerst wilde hij de garantie dat Hongarije niet hoeft mee te doen aan NAVO-acties tegen Rusland. Die toezegging kreeg hij begin juni van de huidige secretaris-generaal, Stoltenberg.
Geen excuses
De tweede eis was dat Rutte excuses maakt voor zijn eerdere harde uithaal naar Hongarije. Maar die voelde daar niets voor. Achter de schermen werd gezocht naar een oplossing. In een gesprek onder vier ogen voorafgaand aan een diner van EU-regeringsleiders spraken ze eerder deze week af het verleden te laten voor wat het is en zich te richten op de toekomst. Rutte beloofde wel in een brief de Hongaarse gevoeligheden te benoemen. Zonder excuses te maken.
Nadat Hongarije de draai had gemaakt, duurde het niet lang meer voordat de Roemeense kandidaat Iohannis zich terugtrok. Echte kans heeft die overigens nooit gemaakt. Hij zou zich vooral hebben opgeworpen om te onderstrepen dat Oost-Europa niet steeds moet worden overgeslagen voor topfuncties.
'Diplomatieke lenigheid van Rutte op de proef gesteld, moet vol aan de bak'
"Het geduld van Rutte en zijn diplomatieke lenigheid zijn flink op de proef gesteld afgelopen maanden toen hij wel kandidaat was maar nog niet zeker wist of hij de NAVO-topbaan in de wacht zou slepen", zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. "Het is een goede training geweest voor als hij in oktober echt als secretaris-generaal aan de slag gaat."
"De baas van de NAVO heeft weinig eigen macht, uiteindelijk bepalen de NAVO-bondgenoten en is de taak van de secretaris-generaal vooral om te zorgen dat alle neuzen dezelfde kant op staan."
Het belangrijkste onderwerp voor de NAVO komende jaren is de oorlog in Oekraïne. Het bondgenootschap wil een grotere rol spelen in de militaire steun aan het land. "Zeker als de oorlog lang doorgaat zal het niet meevallen om alle 32 NAVO-landen op één lijn te houden."
"Een nog grotere uitdaging is als Donald Trump zou worden herkozen als president", vervolgt Schreinemachers. "Hij staat sceptisch tegenover de NAVO en heeft eerder al gedreigd het bondgenootschap te verlaten. Dus het ziet er niet naar uit dat Rutte achterover kan leunen. Waarschijnlijk moet hij vol aan de bak om ervoor te zorgen dat het 75-jarige bondgenootschap ook het volgende lustrum haalt."
Niet onbelangrijk: niemand is vergeten hoe Rutte een paar jaar geleden toenmalig president Trump openlijk terechtwees. "Hij schrikt er niet voor terug de eigenzinnige Trump tegen te spreken, een eigenschap die nog goed van pas komen mocht hij worden herkozen."