Rutte begint bijna als NAVO-baas: dit zijn de vier grootste uitdagingen
Dinsdag is het zover: dan begint Mark Rutte als nieuwe secretaris-generaal van de NAVO. Hij heeft een aantal flinke uitdagingen én moet zichzelf opnieuw uitvinden. "Rutte gaat van de diplomatieke eredivisie naar de Champions League."
RTL Nieuws sprak met drie NAVO-experts. Jaap De Hoop Scheffer was tussen 2004 en 2009 zelf secretaris-generaal van de NAVO. Anna van Zoest is directeur van de Atlantische Commissie. Robert van de Roer is diplomatiek expert. Alle drie zien ze dezelfde uitdagingen en risico's voor Rutte.
Uitdaging 1: de alliantie bij elkaar houden
"Hij is de man die consensus moet bereiken, de boel bij elkaar moet houden, dat is zijn taak als voorzitter", zegt oud-NAVO-baas Jaap de Hoop Scheffer. "Het bondgenootschap politiek en militair op een lijn krijgen, want al die 32 landen hebben verschillende opvattingen."
"Rutte moet de eenheid bewaren binnen het bondgenootschap. De eenheid is de allerbelangrijkste asset van de NAVO", zegt Anna van Zoest van de Atlantische Commissie. "Eén voor allen, allen voor één, daarmee is de NAVO geloofwaardig."
Dat is makkelijk gezegd, maar diplomatiek moeilijk. "Landen aan de grens met Rusland willen een hardere afschrikking, andere landen zijn bang voor escalatie", zegt Van Zoest. "Zie maar eens alle kikkers in de emmer te houden."
Het zit soms in de aandacht voor kleine dingen, weet De Hoop Scheffer. "Neem bijvoorbeeld de Duits-Russische verhoudingen. Dat ligt gevoelig."
Rutte krijgt zeker een vuurdoop in de alliantie. "Ik werd ook getest", herinnert De Hoop Scheffer zich zijn start in 2004. "De bondgenoten waren verdeeld over de inval in Irak en hadden elkaar de tent uitgevochten. Die kloof moest worden gedicht. Dat was mijn test."
En op welk onderwerp dat bij Rutte zal gebeuren? De Hoop Scheffer: "Het risico zit in 'events, my dear boy, events' (een uitspraak van Harold Macmillan, tussen 1957–1963 premier van het VK, red.) Het is altijd een gebeurtenis die we nu niet kunnen voorzien."
Uitdaging 2: dealen met de president van de Verenigde Staten
Rutte begint op 1 oktober aan zijn nieuwe baan. Maar wat er op 5 november gebeurt, wordt zeer bepalend. Wordt Donald Trump de nieuwe Amerikaanse president of Kamala Harris? "De Verenigde Staten erbij houden. Dat is het belangrijkste de komende periode, welke president het ook wordt", zegt Van Zoest.
Trump is uitgesproken kritisch over de NAVO. Rutte kan hier 'niet te comfortabel' naar kijken, zegt De Hoop Scheffer met gevoel voor understatement. "Als Trump de kern van de NAVO in twijfel trekt, dan gaat dat de aandacht van Rutte opeisen."
Volgens diplomatiek expert Robert van de Roer weet Rutte hoe hij met Trump moet omgaan. “Hij heeft hem eerder gevleid met stijgende defensie-uitgaven, hij heeft hem gecorrigeerd tijdens een persmoment in het Witte Huis. Dan komen zijn jarenlange ervaring en netwerk van pas.”
Als Harris wordt gekozen, betekent dat voor Rutte iets meer rust. "Maar ook bij een Democratische president moet Rutte er rekening mee houden dat Europa niet meer op plek één staat", zegt Van Zoest. "Amerika is meer op Azië gericht, vooral op China als steeds assertievere macht."
Talloze Amerikaanse presidenten – van Obama tot Trump – hebben zich beklaagd over de defensie-uitgaven van de Europese landen. En dat zal de nieuwe bewoner van het Witte Huis ook doen.
Meer eigen verantwoordelijkheid, minder afhankelijkheid van VS, vindt De Hoop Scheffer. "Bij een grootschalig conflict kan Europa weinig uitrichten zonder de Amerikanen. Rutte moet de Europese koe krachtig bij de hoorns vatten. We hebben te weinig militair luchttransport, inlichtingen en drones. Ik zou focussen op: welk land koopt wat?"
Uitdaging 3: de oorlog in Oekraïne
De oorlog in Oekraïne wordt het andere dominante thema voor Rutte. Blijven de NAVO-landen wapens leveren aan Oekraïne? Wordt het land ooit lid? Hoe voorkom je een direct conflict met Rusland?
"Rutte moet de wapensteun richting Oekraïne blijven aanjagen", zegt Van de Roer. "Sinds de inval in Oekraïne heeft Poetin de NAVO verenigd. Dat moet Rutte volhouden."
Maar het leveren van genoeg spullen blijft een uitdaging, ziet Van Zoest. "Dat betekent: de krijgsmacht op orde en zorgen dat defensie-industrie kan leveren."
Het bondgenootschap zelf is bezig met de verdediging van het eigen grondgebied. "De NAVO is weliswaar niet in oorlog, maar de landen aan de oostflank zijn enorm bezorgd over de agressie van Poetin", zegt De Hoop Scheffer. Rutte moet zijn blik op het oosten richten, adviseert hij. "Hij moet ervoor zorgen dat NAVO verder bouwt aan het versterken van de oostflank, om te zorgen dat Poetin geen teen op NAVO-grondgebied zet."
Komt de NAVO in oorlog met Rusland? "De kans is niet nul, maar zo dom is Poetin niet", zegt De Hoop Scheffer. "Poetin heeft al diverse malen gedreigd, vanaf het moment dat het Westen de eerste wapensystemen leverde, maar inmiddels leveren we Patriots en kruisraketten."
Uitdaging 4: zichzelf opnieuw uitvinden
Dit is de diplomatieke ‘Champions League’, ziet Van de Roer. "Rutte fluitend met een appeltje op de fiets door Den Haag of ginnegappend tijdens persconferenties, dat is voorbij. Hij moet foutloos en bloedserieus communiceren. Daarin moet hij zichzelf heruitvinden. Elk fout woord kan de steun van Washington of een andere bondgenoot in gevaar brengen."
Rutte leunt in Brussel op een aantal vertrouwelingen, zoals Geoffrey van Leeuwen, oud-minister, diplomaat en jarenlang raadsadviseur. Ook zijn woordvoerder Sierk Nawijn verkast mee naar Brussel.
Ruttes voorganger, de Noor Jens Stoltenberg, 'was soms compleet doodgescript', ziet Van de Roer. "Dat kan wel iets losser, maar ook niet tè los."
Welke Rutte kunnen we in Brussel dan verwachten? "De verwachting is dat Rutte zal teruggrijpen naar de stijl van zijn coronatoespraken en coronapersconferenties. De meer staatmannelijke uitstraling", aldus Van de Roer.
