Joviaal, goedlachs, benaderbaar: in eerste werkweken verovert Rutte harten bij NAVO

Het is vrijdagmiddag, de eerste bijeenkomst van ministers van Defensie die Rutte heeft voorgezeten is net achter de rug. Tijdens de persconferentie oogt hij ontspannen. Om vragen te beantwoorden heeft hij maar af en toe zijn spiekbriefjes nodig. En als het voorbij is, loopt ie door de grote hal naar zijn kantoor terug alsof hij er al jaren werkt.

Dat was twee weken geleden wel anders. Met veel ceremonie wordt Rutte op 1 oktober onthaald als nieuwe NAVO-baas. Bij de toegangspoortjes kiest hij per ongeluk de bezoekersingang. "Nee, meneer", zegt een beveiliger vriendelijk. "U bent geen bezoeker." Rutte draait zich om en grapt: "Je ziet, ik moet nog veel leren." Bekijk hier de beelden:

Eén verschil tussen Mark Rutte en zijn iets houterige voorganger Jens Stoltenberg is niemand de afgelopen weken ontgaan. "Hij lacht. Waar ie ook komt, hij lacht altijd", zegt journalist Iryna Somer van Interfax-Ukraine. "Het is totaal ander gedrag dan dat van Stoltenberg."

In Nederland kijkt niemand daar meer van op, in het buitenland kennen ze deze kant van Rutte minder goed. En bovendien vormt het een scherp contrast met zijn voorganger. Bij zijn ontmoeting met Zelensky waren de twee bijna samen aan het dansen, zegt Somer.

Enthousiast

Wat NAVO-watchers ook opvalt: Rutte is wars van formaliteiten. "Mensen hebben hem in de rij zien staan voor koffie tussen de gewone NAVO-medewerkers", zegt journalist Andrea Palasciano van Bloomberg. "Dus mensen zijn enthousiast."

Op zijn eerste werkdag ontdekt Rutte al dat er een Starbucks zit in het NAVO-gebouw en haalt ie daar meteen een cappuccino. Een van de medewerkers heeft hem intussen al drie keer gezien. Dat is in alle jaren dat Stoltenberg secretaris-generaal was nooit gebeurd, zegt een diplomaat die al jaren bij de NAVO werkt.

'Juiste man'

Op zijn eerste werkdag geeft Rutte als kersverse secretaris-generaal meteen een persconferentie. Het wordt hem niet makkelijk gemaakt. "Bent u wel de juiste man om de NAVO te leiden?", trapt een BBC-journalist af. Hij merkt fijntjes op dat Nederland onder Ruttes leiding jarenlang niet aan de NAVO-norm voldeed.

Rutte geeft ruiterlijk toe dat dit een smet is op zijn blazoen. Maar voegt daar handig meteen aan toe dat Nederland inmiddels een been heeft bijgetrokken en nu wel meer dan twee procent aan defensie uitgeeft.

Visitekaartje afgegeven

Die eerste dag als NAVO-baas geeft Rutte ook meteen zijn visitekaartje af aan het NAVO-personeel. Na alle formaliteiten 's ochtends, maakt hij 's middags een ronde door het gebouw om de verschillende afdelingen te bezoeken. Hij wil zo veel mogelijk medewerkers leren kennen.

Een groep van enkele tientallen medewerkers van allerlei afdelingen is uitverkoren voor een eerste kennismaking ergens op een van de gangen. Een voor een vraagt Rutte hen: "Wat doe jij?" En: "Op welke afdeling werk jij?" Aan de gezichten valt af te lezen dat ze dat in de tien jaar dat Jens Stoltenberg secretaris-generaal was nooit hebben meegemaakt.

Rutte sluit af met de opmerking dat hij hoopt velen van hen in de komende weken nog beter te leren kennen. Het is een direct contact met de NAVO-baas dat weinigen eerder hebben meegemaakt. In de tien jaar dat Stoltenberg aan het roer stond, verliep contact altijd via het team dat hij om zich heen had verzameld.

De ambassadeurs van de 32 NAVO-landen krijgen die avond eenzelfde behandeling. Rutte heeft een diner voor hen georganiseerd in zijn ambtswoning, een enorme villa in de duurste straat van Brussel. Voor de meeste ambassadeurs is het de eerste keer dat ze daar komen. Stoltenberg nodigde hen nooit bij hem thuis uit.

Ook bij vergaderingen waait er een andere wind. Rutte is wars van formaliteiten en doorbreekt het vaste patroon van 32 ambassadeurs die een voorgekookt statement voorlezen. Hij stimuleert juist de inhoudelijke discussie, het liefst niet van papier.

In Den Haag was Rutte al een workaholic. In Brussel is dat niet anders. Dat is Palasciano van Bloomberg ook niet ontgaan: "Hij is hup, schouders eronder, voortvarend aan de slag gegaan." In de kleine drie weken dat hij secretaris-generaal is, brengt Rutte al een bezoek aan Oekraïne, gaat hij voor een kennismakingsgesprek naar Londen en zit zijn eerste vergadering met de ministers van Defensie voor. 

Vooral het bezoek aan Kyiv is volgens Somer 'historisch'. Het is zijn eerste buitenlandse reis als secretaris-generaal, nota bene aan een land dat geen lid is van de NAVO. Volgens minister Brekelmans van Defensie onderstreept Rutte daarmee nog eens dat hij blijvende NAVO-steun aan Oekraïne als zijn belangrijkste prioriteit ziet.

"Een van Ruttes belangrijkste taken de komende jaren wordt om alle NAVO-lidstaten op één lijn te houden als het gaat om Oekraïne", zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. "En mocht Trump in november worden herkozen dan wacht Rutte nog een tweede grote uitdaging: om de Verenigde Staten bij het bondgenootschap te houden. Trump heeft eerder al laten doorschemeren geen groot fan te zijn van de NAVO."

Trump-fluisteraar

Als iemand dat kan dan is het Rutte wel, zo luidt het algemene oordeel. "Hij is een Trump-fluisteraar", zegt Somer. Hij kan met iedereen overweg, ook met Trump. "Die eigenschap - van allemansvriend - is een van de redenen waarom hij zo geschikt is voor de rol van secretaris-generaal."

"Wat hem heel sterk maakt, is dat hij met iedereen kan omgaan", zegt ook Brekelmans. "Van de hoogste leider tot een gewone medewerker op het NAVO-hoofdkwartier." Al geeft hij toe dat hij als partijgenoot van Rutte natuurlijk niet objectief is.

Dol op snoepen

Rutte heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij liever in Den Haag was gebleven. "Maar als er één baan is om Den Haag voor te verlaten is het deze wel", zegt hij op zijn eerste werkdag in Brussel. En ondanks zijn drukke werkschema afgelopen weken is hij toch ook al weer in het weekend terug in Den Haag geweest.

Nog iets dat in zijn nieuwe baan niet verandert: Rutte is dol op snoepen. Op zijn bureau staat de eerste werkdag al een grote schaal met ministroopwafels. Tijdens Kamerdebatten deelde hij ook vaak een envelop met drop rond. Dat is volgens Brekelmans wel veranderd: "We zitten in Brussel, dus er is iets meer chocola en iets minder drop."

'Te vroeg voor oordeel'

Toen Stoltenberg ja zei tegen de baan, zei zijn vader tegen hem dat hij een paar saaie jaren tegemoet zou gaan. Het tegendeel bleek waar. De Noor loodste het NAVO-bondgenootschap door vier jaar Trump, de val van Kaboel en twee jaar oorlog in Oekraïne. Het zijn volgens een hoge diplomaat daarom grote schoenen die Rutte moet vullen.

De eerste ervaringen met de nieuwe secretaris-generaal mogen dan positief zijn, voor een echt oordeel is het volgens Somer nog te vroeg. "Hij is nog maar net begonnen." Ook Palasciano houdt nog een slag om de arm. "Laten we kijken wat hij allemaal nog gaat doen."