Hawija-commissie woedend op Defensie vanwege achterhouden beelden bombardement
De commissie Sorgdrager is woedend op de legertop en het ministerie van Defensie omdat deze cruciale beelden van de gevolgen van een bombardement hebben achter gehouden. De commissie deed jarenlang onderzoek naar een bombardement door Nederlandse F16-vliegtuigen op het Iraakse dorpje Hawija in 2015.
Januari dit jaar presenteerde zij de resultaten van hun onderzoek. Daarin werd beschreven dat de top van Defensie bezwoer dat een video van de schade die het bombardement had aangericht verdwenen was.
De commissie schrijft dat op 16 november 2022 het departement aan de commissie liet weten dat 'de beelden er niet zijn'. De beelden zouden, volgens het ministerie, 'geen nieuwe inzichten bevatten' ten opzichte van een eerder gemaakte video en werden daarom niet relevant bevonden en dus 'de volgende dag weer overschreven'.
Achtergehouden
Tot verbijstering van Sorgdrager kwamen de beelden eind maart toch naar boven nadat de Volkskrant ernaar had gevraagd. "De commissie is uiterst onaangenaam getroffen door deze gang van zaken, omdat een cruciale bron is achtergehouden", schrijft de voormalige minister van Justitie aan de huidige minister van Defensie Brekelmans.
In haar brief schrijft Sorgdrager dat de detachementscommandant die destijds moest rapporteren over de gevolgen van het bombardement heeft gelogen. Op de beelden is duidelijk te zien dat woonwijken zwaar beschadigd waren. "Alleen al daarom had de detachementscommandant het vermoeden van burgerslachtoffers naar waarheid moeten invullen."
Schade
Dat naar waarheid invullen is van belang omdat naar aanleiding van het verslag van de commandant het Openbaar Ministerie (OM) moet beslissen of nader onderzoek nodig is. Bij het vermoeden van burgerslachtoffers doet het OM in de regel nader onderzoek. Volgens Sorgdrager was dat in dit geval zeker gebeurd als de commandant zijn rapport 'naar waarheid' had opgemaakt.
Tegelijk concludeert de oud-minister in haar brief aan Brekelmans dat niet alleen de commandant gelogen heeft maar ook ambtenaren op het ministerie. Die schrijven in een intern memo dat de exacte omvang van de schade ook op basis van de tweede video niet duidelijk was.
Onjuist
Dat is volgens Sorgdrager 'een onjuiste weergave'. En daardoor heeft het ministerie van defensie 'een onjuiste beoordeling gegeven van de impact van het bombardement'. Nu de beelden van de tweede video opeens zijn opgedoken concludeert de commissie Sorgdrager dat Defensie onvoldoende heeft meegewerkt om tot waarheidsvinding te komen.
Bovendien heeft het ministerie de commissie onjuist geïnformeerd over het bestaan van de beelden. "Of hier sprake is van bewust of onbewust handelen, kan de commissie op zo een korte termijn niet achterhalen", aldus Sorgdrager. Zij roept Brekelman op de video zo snel mogelijk openbaar te maken.