Minister Jetten riskeert tegenvaller van ruim 150 miljoen op Porthos project

Het Porthos project draait om het afvangen van CO2-uitstoot van zware industrie in de Rotterdamse haven en het opslaan ervan in lege gasvelden onder de Noordzee. Om het project te realiseren moet onder meer een pijpleiding aangelegd worden, waar nog een natuurvergunning voor nodig is.

Stikstofuitspraak

Bij de bouw van die leiding komt stikstof vrij in de buurt van kwetsbare natuurgebieden en dat ligt heel gevoelig sinds de stikstofuitspraak van de Raad van State uit 2019. Om toch te kunnen bouwen, verzon het kabinet een juridisch geitenpaadje. Maar dat werd onlangs afgeschoten door de hoogste rechter van ons land.

Er moet een andere oplossing worden gevonden om toch een natuurvergunning te krijgen. De doorslaggevende uitspraak over de vergunning van de Raad van State kan tot eind volgend jaar op zich laten wachten, verwacht het ministerie. 

Omdat het nog niet duidelijk is wanneer die vergunning er zal zijn, aarzelen de bedrijven die het project gaan bouwen of ze nog wel willen investeren. Het gaat om Energie Beheer Nederland (EBN), Gasunie en het Havenbedrijf Rotterdam, bedrijven die links- of rechtsom overigens eigendom zijn van de overheid.

De bedrijven willen pas beslissen of ze gaan investeren, als de natuurvergunning er is. Anders lopen zij 'significante financiële risico's', schrijft minister Jetten aan de Tweede Kamer. 

Groot belang voor halen klimaatdoelen

Omdat hij het Porthos project van groot belang vindt om de CO2-uitstoot te verminderen, wil hij de risico's voor een groot deel overnemen. Vertraging en in het uiterste geval afstel van het project, vindt Jetten 'zeer onwenselijk'. 

In dat geval zou de hele aanbestedingsprocedure opnieuw moeten, met mogelijk twee jaar vertraging als gevolg. Ook het uitdelen van ruim 2 miljard aan subsidies aan de gebruikers van Porthos (waaronder Shell en Exxon Mobil) zou teruggedraaid moeten worden. 

En dus is Jetten bereid om de portemonnee te trekken. Hij staat garant voor 80 procent van de uitgaven die vanaf nu tot en met het einde van 2023 worden gemaakt. Stel dat de natuurvergunning er niet komt, dan betaalt zijn ministerie een groot deel van de rekening. De kans dat de Raad van State de natuurvergunning niet goedkeurt, achten ambtenaren 15 procent. 

Risico onduidelijk

Die schatting is wel met grote onzekerheden omgeven, omdat 'niet duidelijk is hoe de Raad van State op dit moment naar de situatie kijkt'. Het is daarom moeilijk om een inschatting te maken van het risico dat de staat loopt dat er betaald moet worden.

Het financiële aspect is wel duidelijk: de garantstelling geldt tot een bedrag van maximaal 175,6 miljoen euro. Dat komt neer op zo'n 40 procent van alle kosten die tot dat moment zijn gemaakt. 

Premie van bijna 22 miljoen euro

In ruil voor de garantie moeten de bedrijven wel een premie betalen, net als bij een verzekering. Alleen ligt deze premie wel iets hoger: 21,9 miljoen euro. Dat komt neer op ruim 12 procent van het maximale bedrag, volgens het ministerie een 'marktconforme premie'. 

In het meest ongunstige scenario krijgt Jetten dankzij deze premie-inkomsten een tegenvaller van 153,7 miljoen euro te verwerken. Het geld hiervoor komt uit de subsidiepot voor het verduurzamen van de energievoorziening en de klimaattransitie (SDE genaamd). 

De Tweede en Eerste Kamer moeten nog wel instemmen met het plan. Minister Jetten benadrukt dat hij dit maar één keer gaat doen, vanwege het 'first-of a-kind-karakter' van het project. 

Het Porthos project is goed voor de opslag van 2,5 megaton CO2 per jaar en levert daarmee een belangrijke bijdrage aan het verlagen van de CO2-uitstoot voor 2030. Het afvangen en opslaan (CCS genoemd, afkorting voor carbon capture storage) is overigens omstreden onder milieubeschermers, zij vinden dat het probleem vooruitgeschoven wordt.