Terwijl VS en China ruziën over chips, maakt Europa een inhaalslag
De VS laat zijn spierballen zien in de technologische wedloop met China. Vanaf volgend jaar zijn Amerikaanse investeringen in delen van de Chinese hightechindustrie verboden, staat in een decreet van president Biden. Volgens China-expert Mathieu Duchâtel heeft dit ook gevolgen voor Europa.
Europa mengt zich namelijk ook in deze mondiale machtsstrijd. De Europese Commissie kwam afgelopen jaar met de 'European Chips Act', een stimuleringsprogramma dat moet leiden tot 43 miljard euro aan investeringen. Dit om de achterblijvende chipproductie vooruit te helpen en tegelijkertijd de afhankelijkheid van landen als Taiwan en China verkleinen.
Sinds de Chips Act in het leven is geroepen, worden nieuwe chipfabrieken gebouwd op Europese bodem, en dat wordt voor een belangrijk deel gefinancierd met staatssteun. Eerder deze week werd bekend dat de vooraanstaande Taiwanese chipmaker TSMC een nieuwe fabriek gaat bouwen in de Duitse stad Dresden, samen met onder meer de Nederlandse chipmaker NXP. Totale kosten: 10 miljard euro, waarvan ongeveer de helft wordt gesubsidieerd door de Duitse overheid.
Volgens Mathieu Duchâtel, de Franse directeur van het Azië-programma van de Parijse denktank Institut Montaigne, maakt Europa duidelijk een inhaalslag. Maar het zal op chipgebied altijd afhankelijk blijven van andere landen, denkt hij. Wij stelden hem zeven vragen.
1. Wat is de reden van dit Amerikaanse besluit?
"Het decreet van Biden is vooral gericht op het verbieden van investeringen in geavanceerde chips, kwantumcomputers en kunstmatige intelligentie die een militair einddoel hebben", aldus Duchâtel. "Het belangrijkste doel is duidelijk: de VS wil voorkomen dat China erin slaagt om de drempel van het geavanceerde 7-nanometer chipfabricageproces te overschrijden. De Amerikanen zijn bang dat als de Chinezen dit lukt, zij de beschikking krijgen over supercomputers die hun leger echt vooruit kunnen helpen. Het decreet is vrij specifiek gericht op militaire eindgebruikers."
"Maar critici zien het ook als een poging van de VS om het concurrentievermogen van de Amerikaanse techsector te vergroten ten opzichte van die van China, om zo een economisch voordeel te behalen. Die dubbelzinnigheid tussen militair eindgebruik of Amerikaans concurrentievermogen zit altijd in zulke restricties. En ik vermoed dat de Amerikanen het economisch raken van China ongetwijfeld als prettige bijkomende schade zullen beschouwen."
CV
- Directeur Azië-programma Institut Montaigne (2019 - heden)
- Adjunct-directeur Azië en China-programma European Council on Foreign Relations (2015-2018)
- Onderzoeker Stockholm International Peace Research Institute (2011-2015)
- Onderzoeker Asia Centre in Parijs (2007-2011)
- Gepromoveerd in de politieke wetenschappen aan het prestigieuze Sciences Po in Parijs (2009)
- Studeerde politieke wetenschappen, Chinees en Oost-Aziatische studies (2000-2007)
2. Welke gevolgen gaat het decreet van Biden hebben voor investeringen in China's techsector?
"Het is een geheel nieuwe aanpak in de relatie met China op technologisch gebied. Als je kijkt naar alle geïndustrialiseerde democratieën in de wereld lichten alleen Japan en Taiwan uitgaande investeringen door. Maar dit decreet gaat nog verder. Het decreet van president Biden is in feite gericht op China. Al kan de VS deze beperkingen op termijn ook opleggen aan andere 'landen van zorg', zoals de tekst van het decreet letterlijk luidt."
3. En wat is het effect op de Europese chipindustrie?
"Het is een interessante ontwikkeling voor Europa. Alle Europese beleidsinstrumenten maken geen onderscheid tussen landen, dus dit is een heel andere aanpak. De Europese Commissie is weliswaar net begonnen met het opzetten van een systeem voor het screenen van uitgaande investeringen, maar tot nog toe lopen de EU-lidstaten niet warm voor dit idee, vooral omdat tech-investeerders normaal gesproken geen landen uitsluiten. Al moeten we wat betreft het Amerikaanse decreet afwachten hoe streng de handhaving straks in de praktijk zal zijn bij het verbieden van investeringen in bepaalde sectoren."
"De Amerikaanse controle op export gebeurt al heel gericht. Bedrijven die nu chips of chipmachines willen exporteren naar China moeten een vergunning aanvragen bij de Amerikaanse overheid. Dit om te voorkomen dat bepaalde chiptechnologieën in handen komen van het Chinese leger en de Chinese inlichtingendiensten. Maar in een exportcontrolesysteem worden vaak exportvergunningen verleend, dus het draait hier echt om handhaving"
4. Is Europa in staat om een eigen chipsector op te zetten zonder China, dat belangrijke grondstoffen levert voor computerchips?
"Er zijn wel alternatieve productiemethoden, maar als het gaat om ruwe grondstoffen is dat vooral een kostenkwestie. Dus de vraag is vooral: tegen welke prijs? Er zijn nu geen exportverboden van China naar Europa, alleen de vereiste van een exportvergunning. Maar het grootste geopolitieke risico voor de Europese chipindustrie is toch vooral een groot conflict over Taiwan, al jaren de grootste producent van geavanceerde chips. Veel meer dan welke economische maatregel van China dan ook."
5. TSMC gaat een nieuwe chipfabriek in het Duitse Dresden bouwen. Werpt de European Chips Act zijn vruchten af?
"De Chips Act gaat voor meer chipfabrieken op Europese bodem zorgen en dat is positief. Toch is het ambitieuze doel van de EU om het wereldwijde marktaandeel van de Europese chipsector in 2030 te hebben verdubbeld tot 20 procent niet haalbaar met de beoogde 43 miljard euro aan investeringen. Voor dat doel zou eerder een bedrag nodig zijn van 500 miljard euro, zoals NXP-topman Kurt Sievers vorig jaar zei."
6. U denkt dat Duitsland het Europese land is dat het meest profiteert van de Chips Act. Hoe zit dat met Nederland?
"De concentratie van chipproductie in Duitsland is onvermijdelijk als het doel is om de Europese chipindustrie opnieuw op te starten. Dat is ook goed nieuws voor de Nederlandse chipmachinemaker ASML en andere leveranciers. Het is goed om sterke wortels in Europa te hebben en niet alle chipproductie over te laten aan Taiwan. En het is goed voor het aantrekken van talent, wat in de hele chipindustrie echt een groot probleem is. We moeten denken in termen van een Europese toeleveringsketen en een Europees ecosysteem."
7. Produceert Europa in de toekomst al zijn eigen chips?
"Volledig autonoom zijn was nooit een realistisch doel, dat was altijd meer een politieke slogan. Zelfs in China, dat het meest optimistisch was over al zijn eigen chips maken. Met het 'Made in China 2025'-plan dat in 2015 werd gelanceerd, had China de ambitie om tegen 2025 70 procent autonoom te zijn in het maken van chips. Ze zitten nu op 16 procent. Onderlinge afhankelijkheid is nog steeds het spel dat gespeeld wordt in de wereldwijde chipindustrie. Al zijn er wel steeds meer uitzonderingen op het gebied van nationale veiligheid."