Wat geven NAVO-landen uit aan defensie? 4 vragen en antwoorden
De NAVO staat onder hoogspanning sinds voormalig – en mogelijk toekomstig – president van de VS Donald Trump de afgelopen weken heeft gedreigd uit het bondgenootschap te stappen. Ook zei hij dat de VS onder zijn leiding geen landen zal helpen die te weinig uitgeven aan defensie, als Rusland de aanval in zou zetten. Hoeveel geven we eigenlijk uit aan defensie?
Hoeveel moeten we uitgeven aan defensie?
Van alle NAVO-lidstaten wordt verwacht dat zij minimaal 2 procent van hun bruto binnenlands product (bbp), de omvang van de totale economie dus, uitgeven aan defensie. Dat hebben de NAVO-landen samen afgesproken in 2014.
Defensieuitgaven is trouwens een vrij ruim begrip. Het gaat om de uitgaven aan personeel, wapensystemen en andere uitgaven specifiek voor de defensieonderdelen, zoals de landmacht en de luchtmacht. In sommige gevallen kunnen ook delen van de politie of de kustwacht onder die noemer vallen als ze uiteindelijk onder militair gezag ingezet kunnen worden.
Maar ook pensioenuitkeringen voor ex-militairen mogen bijvoorbeeld worden meegeteld, mits ze direct worden uitgekeerd door de staat. Dat doet de VS bijvoorbeeld wel, maar Nederland niet. Hier loopt dat via pensioenfondsen.
Ok, en hoeveel geven we in Nederland dan uit aan defensie?
Uit de NAVO-cijfers blijkt dat Nederland, net als veel andere Europese landen, de afgelopen jaren steeds dichter naar de norm toe kruipt. In 2023 zat Nederland op 1,7 procent van het bbp. De afgelopen jaren is er fors meer geïnvesteerd, in 2014 was dat nog maar 1,15 procent.
In harde euro's is het defensiebudget in diezelfde periode trouwens meer dan verdubbeld, van 7,78 miljard euro naar 15,75 miljard. Maar omdat de economie in de tussentijd harder is gegroeid, zorgt dat er niet voor dat we ook daadwerkelijk boven de 2 procent van het bbp uitkomen.
De verwachting is dat Nederland in 2024 en 2025 net wel, of net niet de NAVO-norm gaat halen. In de begroting van Defensie wordt verwacht dat we op zo’n 1,95 procent uitkomen, exclusief steun aan Oekraïne.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
En wat doen onze bondgenoten?
Over het algemeen gaat het dezelfde kant op, hoewel een aantal Europese landen duidelijk meer werk maakt van het verhogen van het defensiebudget.
Gemiddeld gaven de Europese Navo-landen in 2014 1,43 procent van hun bbp uit aan defensie. Inmiddels is dat opgeschroefd naar 1,74 procent.
Duidelijk is dat Navo-landen die het meest te vrezen hebben van Russische agressie hun uitgaven het meest vergoten. Vooral Polen, dat grenst aan Oekraïne, Finland en Estland zijn in korte tijd veel meer in hun verdediging gaan investeren.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Waarom duurt het zo lang om op 2 procent uit te komen?
Dat Nederland al jaren de norm niet haalt, heeft meerdere redenen. "Jarenlang werd Defensie niet echt als prioriteit gezien", zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. "En was er dus weinig politiek commitment om die 2 procent te halen. Dat is sinds Oekraïne radicaal veranderd."
"Een brede meerderheid is nu voor hogere defensie-uitgaven. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan", vervolgt Schreinemachers. "Grote investeringen zoals de aanschaf van helikopters, onderzeeërs of geavanceerde wapensystemen doe je niet van de ene op de andere dag. Dus geld dat wel is uitgetrokken blijft soms lang op de plank liggen. Een bijkomend probleem is dat iedereen nu op zoek is naar meer wapens en materieel. Dat maakt het ook niet makkelijker om het beschikbare budget daadwerkelijk te besteden."
Bovendien is het kabinet nu demissionair, waardoor er geen grote begrotingsbeslissingen meer worden genomen. "Dus ook al klinkt in de nieuwe Tweede Kamer de roep om het defensiebudget verder te verhogen, zal het huidige demissionaire kabinet niet snel zelf met voorstellen in die richting komen. Je kunt niet over je graf heen regeren, zei demissionair minister Ollongren daarover onlangs nog bij de begrotingsbehandeling van Defensie."
