Autistische Jacqueline (41) verdrongen op arbeidsmarkt door wet
Een grote groep mensen met een chronische ziekte of arbeidsbeperking staat ongewild aan de zijlijn van de arbeidsmarkt. De 41-jarige Jacqueline is een van hen. Ze heeft autisme en is gedeeltelijk afgekeurd. Een baan vinden valt voor haar niet mee. Het doelgroepenregister, dat speciaal in het leven is geroepen voor arbeidsbeperkten, helpt daar frustrerend genoeg juist níet bij.
Na de geboorte van haar zoontje in 2017 gaat het mis met Jacqueline. Er wordt gedacht aan een postnatale depressie, maar uiteindelijk krijgt ze de diagnose autisme en raakt ze arbeidsongeschikt. Na diverse trajecten om haar weer 'werkfit' te krijgen, is ze er klaar voor om te solliciteren naar een baan, die rekening houdt met haar arbeidsbeperking.
Maar dan loopt ze tegen een probleem aan. "Ik zag veel leuke, passende vacatures. Die leken me zo gaaf en ook dichtbij huis. Maar daar kon of mocht ik niet op reageren, omdat ik niet onder de banenafspraak val. Ik heb ook wel eens gebeld om te vragen of het niet alsnog kon, maar het antwoord was altijd 'nee'."
Wet banenafspraak en quotum
Volgens de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten moeten uiterlijk in 2026 125.000 banen gecreëerd zijn voor mensen met een ziekte of een beperking, 100.000 in het bedrijfsleven en 25.000 bij de overheid. Werkgevers met minimaal 25 werknemers moeten een bepaald quotumpercentage mensen met een ziekte of handicap aannemen. Het quotumpercentage 2024 voor de overheid is 2,76%. Werkgevers die het quotum niet halen kunnen in de toekomst een flinke boete krijgen: de quotumheffing.
De mensen die meetellen voor het quotum staan in het doelgroepenregister, dat beheerd wordt door het UWV. Alleen mensen waarvan de ziekte of beperking is ontstaan voor hun 18e jaar of tijdens hun studie of mensen die niet zelfstandig het minimumloon kunnen verdienen, mogen in het register worden opgenomen. "Daar val ik dus buiten", vertelt Jacqueline. "Omdat ik pas op 37-jarige leeftijd mijn diagnose heb gekregen. Als ik voor mijn 18e was vastgelopen en mijn diagnose had gehad, dan mocht ik wel in het doelgroepenregister."
Zo'n 265.000 mensen staan in het doelgroepenregister, waarvan er 126.000 nog niet aan werk zijn. Volgens cijfers van het CBS zijn er in Nederland in totaal ongeveer 600.000 mensen met een beperking of een chronische ziekte, die wel kunnen werken, maar geen baan hebben. Een groot deel van de arbeidsbeperkten valt dus buiten het doelgroepenregister. En werknemers nemen liever iemand in dienst die er juist wél in staat.
Kansenongelijkheid
Steven Hubeek van werkgeversvereniging AWVN beaamt dat het vaak bij werkgevers meespeelt of mensen in het doelgroepenregister staan. "Die banen tellen mee voor het quotum. Werkgevers krijgen betere ondersteuning voor deze werknemers vanuit de gemeenten. En ze vallen onder de no-risk polis, zodat ze een uitkering krijgen als ze ziek worden. Dan wordt toch de keuze gemaakt om iemand uit banenafspraak aan te nemen. Het is een bureaucratisch ding."
"Het is jammer dat de mensen buiten het register minder goeie kans maken, terwijl ze op basis van hun vaardigheden en motivatie hartstikke goed mee kunnen doen", vervolgt Hubeek, die pleit voor verbreding van de doelgroep in het register. "Het is eigenlijk penny wise, pound foolish, ook vanuit de overheid. Het beschikbaar stellen van die instrumenten kosten geld, maar als je die ondersteuning wel biedt, dan help je deze mensen uit de uitkering."
Erica Hemmes, vakbondsbestuurder bij de FNV, heeft aan de wieg gestaan van de banenafspraak. "Het is niet de ideale oplossing, maar beter hebben we niet. De arbeidsmarkt zal volledig op slot voor deze doelgroep. Voor de banenafspraak was het een non-item. De winst is dat het nu op tafel ligt en dat er ook al banen zijn gerealiseerd."
Sociale Zaken kijkt naar oplossingen
Een woordvoerder van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid laat weten bekend te zijn met probleem. Dat is de reden dat demissionair minister Schouten vorig jaar al een beperkte verbreding van de doelgroep banenafspraak heeft aangekondigd. Deze wijziging wordt nu met alle betrokkenen uitgewerkt in wetgeving.
Daarnaast kijkt de minister voor de langere termijn naar maatregelen om de ondersteuning beter te laten aansluiten bij wat iemand nodig heeft. De Tweede Kamer zal voor het zomerreces worden geïnformeerd over de stand van zaken van deze verkenning. Eventuele aanpassingen hierin zullen altijd in overleg met het kabinet, werkgevers- en werknemersorganisaties plaatsvinden.
Na vele, vruchteloze pogingen om die ene leuke baan te vinden, is Jacqueline een jaar geleden via haar jobcoach terecht gekomen bij Bridgeworks, een website waar mensen met arbeidsbeperking zich in kunnen schrijven en werkgevers vacatures kunnen plaatsen. Daar werkt zij 14 uur per week als medewerker communicatie en marketing. "Ik vind het zo fijn om weer op die manier mee te doen. Het is wel werken vanuit huis, maar toch heb ik het gevoel dat ik weer fijn en goed meedoe met de maatschappij. Dat ik weer wat mag betekenen."