Facebook en Instagram willen jouw foto's voor AI, bezwaar maken geen garantie

Alle berichten en foto's die je op Facebook en Instagram hebt geplaatst, de reacties die je achterlaat, de hashtags die je gebruikt: Meta wil bijna alles wat jij doet op zijn platformen gebruiken om tools met kunstmatige intelligentie (AI) te ontwikkelen.

Dat gebeurt vanaf 26 juni. Als je dat niet wil, kun je bezwaar maken. Meta zal alle bezwaren uit Nederland goedkeuren, zegt het bedrijf tegen RTL Nieuws. Op de vraag hoeveel Nederlanders al bezwaar maakten, geeft het bedrijf geen antwoord.

In deze video legt AI-deskundige Harm Teunis van RTL Nieuws uit wat Meta van plan is en waarom het bedrijf daarvoor jouw gegevens nodig heeft:

Iemand die nu al gebruik maakt van zulke AI-tools, is Eline Westervaarder. Zij gebruik met veel plezier AI-tools van andere bedrijven, maar wil toch niet dat Meta nu haar Instagram-foto's opeens gebruikt voor Meta's eigen tools. Ze plaatste er een video over op Instagram en kreeg honderden reacties.

"Blijkbaar leeft het heel erg bij mensen", zegt ze tegen RTL Nieuws. "Ik denk dat veel mensen nu pas beseffen dat Meta heel veel gegevens over je verzamelt. Dat gebeurt al heel lang. Maar nu het om jouw berichten en foto's gaat, wordt het concreet."

Ook maakte Westervaarder bezwaar: ze wil niet dat elementen van haar foto's terug kunnen komen in afbeeldingen die andere mensen maken. Maar veel vertrouwen heeft ze er niet in: "Het voelt als een wassen neus", zegt ze. "Bezwaar maken geeft me het gevoel dat ik toch nog controle over mijn gegevens heb. Maar misschien is dat schijnveiligheid."

Meta zegt dat het bedrijf met gegevens van Europese gebruikers handige AI-tools kan maken, vergelijkbaar met digitale tekstschrijvers zoals ChatGPT en afbeeldingsmakers zoals Midjourney. Mensen kunnen deze tools opdrachten geven, waarna het programma - op basis van eerdere teksten en afbeeldingen - nieuw materiaal maakt. 

Meta wil Europese cultuur meenemen

Als Meta de Facebook- en Instagram-posts uit Europa niet gebruikt, zullen 'belangrijke regionale talen, culturen of trending topics' uit Europa ontbreken in zijn AI-tools, schrijft het bedrijf.

In andere woorden: de tools zullen de Nederlandse taal minder goed begrijpen en minder goede Nederlandstalige teksten kunnen schrijven. Ander voorbeeld: de vraag om een plaatje te maken van de Eiffeltoren, zal niet een afbeelding van het bouwwerk uit Parijs opleveren, maar iets wat mogelijk lijkt op de kopie uit Las Vegas.

De tekst- en afbeeldingstools van Meta zijn op dit moment al beschikbaar buiten Europa.

De manier waarop Meta vijf weken van tevoren aankondigt alle berichten te gaan gebruiken voor zijn AI-tools, is niet oké, zegt AI-deskundige Ilyaz Nasrullah. "Je deelt dingen op Facebook of Instagram om iets tegen vrienden en familie te zeggen. Nu gaat Meta al die berichten op een heel andere manier gebruiken, omdat ze een nieuw product op de markt willen brengen. Ik vind het parasitair gedrag."

Nasrullah had liever gezien dat Meta elke Europese gebruiker om toestemming had gevraagd. Dat mensen nu bezwaar moeten maken, is wat hem betreft de omgekeerde wereld. "Het zou andersom moeten zijn. Nu word je hele online leven standaard getransformeerd in een databron. Dat is niet onze intentie, maar het gebeurt wel. Daar heb ik moreel bezwaar tegen."

Mag Meta dit zomaar doen?

Meta zegt dat zijn aanpak in overeenstemming is met de wet. Het bedrijf zegt 'gerechtvaardigde belangen' te hebben om jouw Facebook- en Instagram-posts te gebruiken. Op die manier zegt het bedrijf te voldoen aan de privacywet AVG. Een andere juridische basis waar het bedrijf zich op had kunnen beroepen, is vragen om toestemming.

Deskundigen zetten vraagtekens bij Meta's keuze. Zij zeggen dat het onzeker is of Meta zich aan de AVG houdt. "Het lijkt vooral om het financiële belang te gaan", zegt Jef Ausloos, docent informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam. "Weegt dat op tegen het belang van privacy van al die Facebook- en Instagram-gebruikers wiens gegevens straks gebruikt worden?" Zijn collega Ljubiša Metikoš: "We weten nog niet zeker of wat Meta doet wel of niet mag. De kans bestaat wel dat Meta flink aan de tand gevoeld zal worden door de Europese toezichthouders."

Ook van kunstenaars klinkt bezwaar. Daar speelt mee dat zij niet alleen persoonlijk, maar ook professioneel geraakt worden als Meta het werk van bijvoorbeeld schilders, fotografen en grafisch ontwerpers gebruikt voor zijn AI-tools.

"Toevallig heb ik deze week als fotograaf zelf bezwaar aangetekend bij zowel Facebook als Instagram", zegt Marcel van Balken. "Ik ben er fundamenteel op tegen dat mijn originele werk wordt misbruikt voor AI-trainingsmodellen. Ik wil niet dat mijn foto's als voedingsbasis dienen, waarna andere mensen op basis daarvan nieuwe plaatjes gaan genereren."

Van Balkens bezwaar is inmiddels goedgekeurd, maar ook hij is er niet gerust op dat zijn stijl niet alsnog gekopieerd wordt. Dat is niet onterecht: als je bezwaar aantekent, geeft Meta zelf direct aan dat jouw gegevens nog steeds gebruikt zouden kunnen worden.

"We kunnen nog steeds informatie over jou verwerken om AI bij Meta te ontwikkelen en verbeteren, zelfs als je bezwaar maakt of onze producten en diensten niet gebruikt", schrijft het bedrijf. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als iemand anders een foto met jou op Instagram plaatst. Ook zegt Meta openbaar beschikbare gegevens van buiten zijn platformen te verzamelen.

"Als je mijn naam googelt, kom je mijn foto's ook tegen", zegt Van Balken. "Daar kan Meta ook gebruik van maken, als die kanalen geen bezwaar hebben aangetekend. Ze gaan evengoed aan de haal met mijn werk", vreest de fotograaf. "De machtspositie van Meta is enorm. De geest kan niet meer terug in de fles. Dit is niet meer te stoppen."

Zo dien je bezwaar in

Wil je niet dat Meta jouw berichten en foto’s gebruikt om zijn AI-modellen te trainen? Bezwaar indienen is niet moeilijk en kun je doen via deze link voor een Instagram-account, of deze link voor een Facebook-account. Dat kun je ook doen vanuit de apps. In de video bovenin dit artikel zie je hoe je in de apps navigeert naar het formulier.

Meta verplicht je in te vullen welke invloed het gebruik van jouw gegevens voor Meta AI heeft. Wat je invult, maakt in de praktijk niet uit: Meta zal elk verzoek van Nederlanders honoreren.

Kort na verzending krijg je een bevestiging dat je verzoek wordt ingewilligd en jouw gegevens niet gebruikt worden voor het trainen van AI-tools van Meta. Maar dat is geen garantie: plaatst een vriend - die geen bezwaar heeft gemaakt - bijvoorbeeld een foto van jullie allebei, dan kan die alsnog gebruikt worden voor Meta's AI-tools.