Hittegolven, bosbranden, overstromingen: steeds meer weersextremen in Europa

Dat blijkt uit het nieuwste rapport van Copernicus, de klimaatorganisatie van de Europese Commissie, en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO). 

"In 2023 was Europa getuige van de grootste natuurbrand ooit gemeten, een van de natste jaren, ernstige hittegolven op zee en wijdverbreide verwoestende overstromingen", zegt Carlo Buontempo, directeur van de klimaatdienst van Copernicus.

Veel landen kregen in 2023 te maken met overstromingen. Op sommige plekken viel net zoveel regen op één dag als normaal in een heel jaar. Vooral in Italië en Slovenië traden rivieren buiten hun oevers, in Italië ging het in de maand mei om 23 rivieren. 

Een gebied ter grootte van 540 vierkante kilometer raakte daarbij overstroomd. Ongeveer 36.000 mensen moesten evacueren en 15 mensen kwamen om het leven.

Extreme regenval

Ook Noorwegen en Zweden werden in augustus getroffen door overstromingen. 

Griekenland, Bulgarije en Turkije hadden last van extreme regenval in september. In Griekenland was het overstroomde gebied ongeveer 700 vierkante kilometer. In totaal kwamen door de overstromingen tenminste tientallen mensen om het leven.

Opvallend vorig jaar was vooral ook de oppervlaktetemperatuur in de Atlantische Oceaan. Die was het hoogst sinds het begin van de metingen. De oceaan heeft invloed op de weersomstandigheden in West-Europa. 

Hittegolven in zee, water 5 graden warmer

Te warm zeewater kan daarnaast grote gevolgen hebben voor de biodiversiteit en ecosystemen in zee. 

In juni bereikte de Atlantische Oceaan ten westen van Ierland een oppervlaktetemperatuur die 5 graden hoger lag dan gemiddeld. In juli en augustus leidden hittegolven in sommige delen van de Middellandse Zee tot zelfs 5,5 graad boven het gemiddelde. 

Wat het betekent nu het zeewater warmer is dan ooit, zie je in deze video:

De temperatuur boven land was eveneens hoog, met ongeveer 2,5 graad Celsius boven het pre-industriële niveau van 1850. Het leidde tot periodes met wat wordt genoemd 'extreme hittestress'. Hiervan is sprake als de gevoelstemperatuur boven de 46 graden uitkomt. 

Extreme hittestress boven land

Tijdens een hittegolf in juli vorig jaar kreeg 41 procent van zuidelijk Europa te maken met 'sterke', 'erg sterke' of 'extreme hittestress'. Volgens Copernicus neemt het bewustzijn over de gevaren van hitte voor mensen toe. Maar de verschillen tussen landen en in hoeverre mensen worden gewaarschuwd, zijn groot. 

In juli was er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie voor het eerst sprake van een noodsituatie voor de gezondheid als gevolg van de klimaatcrisis en het daarmee samenhangende extreme weer. De sterfte als gevolg van hitte is tussen het jaar 2000 en 2020 met naar schatting 94 procent gegroeid, in de Europese regio’s waar dit wordt bijgehouden. Vooral steden kampen met problemen door hitte.

Er waren vorig jaar ook grote bosbranden in Portugal, Spanje, Italië en vooral Griekenland. In dat land vond de grootste bosbrand ooit gemeten plaats, in een gebied van ongeveer 96.000 hectare. In totaal verbrandde in de EU een gebied ter grootte van de provincie Gelderland (500.000 hectare).

Copernicus herhaalt dat Europa het snelst opwarmende continent op aarde is. Dit komt door verschillende factoren. Vooral omdat een deel van Europa in het Noordpoolgebied ligt, dat veel sneller opwarmt dan het gemiddelde wereldwijd. Het ijs van de Groenlandse ijskap is vorig jaar zomer meer dan gemiddeld geslonken. 

Minder gletsjers

Ook de gletsjers in de Alpen worden in snel tempo kleiner: in slechts twee jaar hebben ze tien procent aan volume verloren. 

"Veranderingen in de massa van gletsjers houden rechtstreeks verband met klimaatverandering en zijn daarom belangrijk om te monitoren", schrijft Copernicus in zijn rapport. Gletsjers smelten overal ter wereld, maar de Europese Alpen is een van de regio's waar ze het meeste krimpen.

De opwarming van de aarde zal nog een tijdje doorgaan, ook al wordt steeds serieuzer geprobeerd om klimaatverandering tegen te gaan. "De temperaturen blijven stijgen", zegt Buontempo van Copernicus, "waardoor onze gegevens steeds belangrijker worden bij de voorbereiding op de gevolgen van klimaatverandering."

Gelukkig ook hoop

Het goede nieuws is dat de hoeveelheid hernieuwbare energie in Europa sterk groeit. Daarmee wordt fossiele energie uit de markt geduwd. Het verbranden van de fossiele energiebronnen olie, steenkool en aardgas leidt tot uitstoot van broeikasgassen, waardoor het klimaat verandert. 

Vorig jaar kwam een recordhoeveelheid (43 procent) elektriciteit in Europa uit duurzame bronnen.