Paus Franciscus praat ineens over 'onbespreekbare' dingen, wat is er aan de hand?

Afgelopen maandag gaf het Vaticaan een brief vrij van paus Franciscus. Daarin gaf hij antwoord aan vijf uiterst conservatieve kardinalen, die hem kritische vragen stelden over onder meer homozegeningen en de wijding van vrouwen tot het priesterschap.

In zijn brief zegt Franciscus dat, hoewel het sacrament bij het huwelijk alleen is bedoeld voor één man en één vrouw, een homostel wel een zegening zou moeten kunnen krijgen als daarom zou worden gevraagd.  

Gouden middenweg

''De lezer kan proeven dat hij een soort tussenweg probeert te bewandelen'', zegt cultuurtheoloog Frank Bosman. ''Die kardinalen proberen hem voor het blok te zetten. Ze stellen strikvragen waarop de paus volgens hen alleen ja of nee mag antwoorden, maar dat wil hij niet.''

Zijn antwoorden verrasten Bosman weinig. De theoloog noemt Franciscus ook wel een 'dialoogpaus'. ''Hij zegt niet: laten we morgen alle homostellen gaan huwen. Maar er kan dankzij hem wel over gepraat worden. De deur staat niet ineens wagenwijd open maar het slot dat er voorheen op zat, is nu weg.''

Kleine stap voor de een, grote voor de ander

Wat betekent dat eigenlijk, een zegening? ''Je kunt van alles zegenen: auto's, dieren, mensen. Zegenen is iets positiefs, je zegt ermee dat het goed is dat het bestaat. Als je dus een homorelatie zegent, zeg je daarmee, ook als kerk, dat die relatie iets goeds is.''

Voor sommigen lijkt dat slechts een klein stapje in de goede richting, maar voor de conservatieven is dat een heel grote stap, misschien wel te groot, zegt Bosman. ''Een zegening is niet hetzelfde als het sacrament van het huwelijk. Dat zegt de paus zelf ook in zijn antwoord aan de klagende kardinalen. Maar conservatieven, die moeten hier niks van hebben.''

Het is dan ook feitelijk best bijzonder dat Franciscus die uitspraak doet, vindt de Vlaamse filosoof en theoloog Emmanuel Van Lierde. Hij schreef een boek over paus Franciscus. ''Het typische aan deze paus is dat hij beetje bij beetje dingen toelaat. Dingen zomaar verbieden is volgens hem niet langer nodig.''

Alles bespreekbaar

''Onder vorige pausen werden veel debatten met een definitief antwoord gesloten en daarmee was dan de kous meestal af. Was je het er niet mee eens, dan mocht je de kerk verlaten of werd je als theoloog gestraft. Maar in de ogen van Franciscus is vrijwel niks taboe. Alles zou bespreekbaar moeten zijn'', zegt Van Lierde.

Een ander voorbeeld daarvan is het toelaten van vrouwen tot het priesterschap. In de brief schrijft Franciscus ook dat de wijding van vrouwen inderdaad verboden is volgens de kerkelijke leer, maar dat het verbod wel bestudeerd zou kunnen worden. Bosman: ''Volgens Paus Johannes Paulus II was dat absoluut uit den boze. Kan nooit, mag nooit, ondenkbaar.''

Franciscus legt andere klemtonen, die gaan over barmhartigheid, zegt Van Lierde. ''Een goede impuls, maar aan de andere kant heeft hij weinig concreets veranderd.''

Geen hoge verwachtingen

Een van de duidelijkste veranderingen is het aantal vrouwen dat in het Vaticaan werkt. In de tien jaar dat Franciscus paus is, is dat gestegen van 19,2 procent naar bijna een kwart. Ook werken ze vaker op hogere posities.  

''Als je nu ineens op allerlei grote hervormingen hoopt, denk ik dat je teleurgesteld zult worden'', zegt Van Lierde. ''De paus is een leider van de wereldkerk en die moet hij bij elkaar zien te houden, dat is niet altijd even makkelijk. Het is begrijpelijk dat hij probeert iedereen tevreden te houden.''