Proces tegen 100-jarige oud-SS'er van start: 'Wil hem recht in de ogen kijken'

Verdachte Joseph S. werkte van 1942 tot 1945 in het concentratiekamp dat op zo'n 35 kilometer van de hoofdstad Berlijn ligt. Hij wordt vervolgd voor medeplichtigheid aan 3518 moorden in Sachsenhausen, waar in de periode 1940-1945 ook ruim honderd Nederlandse verzetsstrijders vermoord zijn. Iets wat nog altijd jaarlijks wordt herdacht.

Ondanks zijn hoge leeftijd zou de verdachte lichamelijk en geestelijk in staat zijn om zich voor de rechtbank van de Oost-Duitse stad Brandenburg an der Havel te verantwoorden voor zijn daden.

'Hoop op uitspraak'

Voor nabestaanden is het erg belangrijk dat dergelijke rechtszaken na zo'n lange tijd nog plaatsvinden. Eén van hen is Chris Heijer, de zoon van verzetsstrijder Johan Hendrik Heijer, die in 1942, drie dagen na zijn aankomst in Sachsenhausen, werd gefusilleerd.

"Ik heb er nog steeds geen vrede mee", zegt de 84-jarige Chris, die één van de twaalf mede-aanklagers is in het proces dat vandaag begint. De andere aanklagers komen uit onder meer Israël, Polen en Frankrijk. Chris zegt blij te zijn dat het eindelijk gaat beginnen. "Ik wil toch wel graag dat er een uitspraak komt en hoop dat dit goed en duidelijk gebeurt."

Brief voorlezen

Chris was zes jaar oud toen zijn vader werd meegenomen. Nog steeds heeft hij nachtmerries van toen, vult zijn vrouw Anja aan. Samen zijn ze naar Duitsland afgereisd om het proces bij te wonen. "We willen dat er gerechtigheid komt. Moord is een misdaad en moet bestraft worden. Daarbij speelt leeftijd geen rol", zegt Anja.

Ook hoopt Chris spreektijd te krijgen zodat hij S. straks kan aanspreken. "Ik wil hem graag recht in de ogen aankijken." Daarvoor heeft hij alvast een brief opgesteld die hij in de rechtszaal wil voorlezen. "Ik zou misschien nog kunnen begrijpen dat u door angst gedreven moest meewerken aan het nazi-systeem", staat in de beladen brief. "Maar hoe heeft u in hemelsnaam na de oorlog al die jaren rustig kunnen slapen, terwijl u zo veel op uw geweten hebt?"

'Baanbrekend vonnis'

Het moment van berechting, ruim 76 jaar na de ontruiming van het kamp, is voor veel buitenstaanders opmerkelijk. Dat mensen zoals S. nu pas vervolgd worden voor oorlogsmisdaden heeft alles te maken met een specifieke veroordeling van tien jaar geleden. Toen werd Sobibor-kampbewaker John Demjanjuk als eerste oorlogsmisdadiger voor medeplichtigheid aan 27.900 moorden veroordeeld.

"Een baanbrekend vonnis", zegt correspondent Jeroen Akkermans. "Omdat er geen direct bewijs was dat Demjanjuk een moord gepleegd had, maar wel kon worden aangetoond dat hij als bewaker onderdeel was van een moorddadig systeem."

Sindsdien is het hek van de dam en zijn er meer strafzaken gestart tegen hoogbejaarde medeplichtigen van het nazi-regime. Zo werd oud-SS'er Bruno Dey vorig jaar veroordeeld tot twee jaar cel vanwege medeplichtigheid aan de dood van duizenden gevangenen in concentratiekamp Stutthof in Polen. Al hoefde hij niet de cel in.

Hoogbejaarde op de vlucht

Een week geleden zou ook de rechtszaak tegen de 96-jarige oud-secretaresse van hetzelfde kamp van start gaan. Bij aanvang van het proces bleek dat de hoogbejaarde verdachte de benen had genomen. De vrouw, verdacht van medeplichtigheid aan de dood van ruim elfduizend mensen, kon overigens niet veel later worden opgepakt.

Voor de zaak tegen de 100-jarige oud-bewaker S. van concentratiekamp Sachsenhausen staan deze week twee zittingsdagen gepland. Vanwege de hoge leeftijd van de verdachte duren de rechtszittingen maximaal tweeënhalf uur per dag.

De rechtszaak duurt naar verwachting tot minstens januari 2022.