Raad van State diep door het stof voor toeslagenslachtoffers
De hoogste bestuursrechter, de Raad van State, gaat diep door het stof voor haar rol in de toeslagenaffaire. "We hadden ouders betere rechtsbescherming moeten bieden. Ze verdienen onze oprechte excuses."
Jarenlang keurde de afdeling Bestuursrechtspraak in rechtszaken de alles-of-niets-aanpak van de Belastingdienst goed. Die aanpak hield in dat bij een klein foutje alle toeslagen over een heel jaar werden teruggevorderd. Ouders die dit overkwam raakten vaak diep in de financiële problemen.
"Te lang zijn we in deze strenge groef blijven steken", zegt voorzitter Bart Jan van Ettekoven van de afdeling Bestuursrechtspraak. "We hadden die strenge lijn eerder kunnen en moeten wijzigen." Eind 2019 kwam deze koerswijziging alsnog. De Raad van State liet de alles-of-niets-lijn los en bepaalde dat terugvordering evenredig moest zijn: bij een kleine fout mocht dan alleen nog de te veel ontvangen toeslag worden teruggevorderd.
Kritischer zijn
Eerder werd al duidelijk dat ouders vaak op achterstand stonden bij het halen van hun recht, omdat de Belastingdienst de rechter onvolledige of halve informatie verstrekte. Dat moet anders, zegt Van Ettekoven: "Bestuursrechters moeten kritischer zijn op de juistheid en compleetheid van informatie van overheidsorganen." Zo nodig moeten bestuursrechters zelf actief onderzoek doen naar de relevante feiten in een zaak.
"We zijn wel wakker geschud", zegt Van Ettekoven. "Hier bij de Raad van State is de discussie echt losgebarsten: doen we het wel goed?"
Hoger beroep
In de periode tussen 2008 en 2020 behandelde de Raad van State 1875 hogerberoepszaken over kinderopvangtoeslagen. Toeslagenouders die dat willen, kunnen herziening aanvragen van de eerdere uitspraak in hun zaak. Tot nu toe is nog maar een paar keer van deze mogelijkheid gebruik gemaakt.
Vorige maand zeiden rechters al sorry voor hún rol in de toeslagenaffaire. Eerder maakten de verantwoordelijke staatssecretarissen van Financiën, Menno Snel en zijn opvolger Alexandra van Huffelen, ook al excuses aan de slachtoffers. Ook premier Rutte zei bij herhaling sorry tegen gedupeerde ouders. Begin dit jaar viel het kabinet over de toeslagenaffaire.
Monsterlijk
Het is een veelkoppig monster, een giftige mix van factoren en actoren, dat leidde tot de toeslagenaffaire, zegt de Raad van State. "De gevolgen voor ouders waren monsterlijk." Mensen die grote bedragen aan toeslagen moesten terugbetalen, belandden diep in de schulden, moesten hun huis noodgedwongen verkopen, relaties liepen op de klippen en het veroorzaakte ook veel psychische schade.
Wat er gebeurd is, kan niet meer goed worden gemaakt. Wel belooft de Raad van State om er alles aan te doen om het vertrouwen in de hoogste bestuursrechter te herstellen en te voorkomen dat zoiets ooit weer gebeurt.