Wat zijn de spelregels van een humanitaire corridor? 'Geen garanties dat het veilig blijft'
Havenstad Marioepol is omsingeld door Russische soldaten. Inwoners kregen vandaag tijdelijk de mogelijkheid om de stad op een veilige manier te verlaten. Dat wordt een humanitaire corridor genoemd. Wat zijn precies de spelregels? 6 vragen en antwoorden.
1. Wat houdt een humanitaire corridor precies in?
Het is een vrije doorgang voor burgers om het oorlogsgebied veilig te kunnen verlaten. De strijdende partijen leggen de wapens neer door tijdelijk een staakt-het-vuren af te spreken. Een weg of aantal wegen worden aangemerkt om de stad uit te komen. Eventuele obstakels worden weggehaald.
Een dergelijk doorgang kan ook andersom worden ingericht. Hulporganisaties gaan dan juist een stad in om voedsel en medicijnen te brengen. Er is dan geen afspraak om mensen te evacueren. Dit was bijvoorbeeld het geval in Congo in 2008:
2. Wie bepaalt of er een corridor wordt ingesteld?
Het zijn de strijdende partijen die besluiten om tijdelijk de wapens neer te leggen om burgers de kans te geven een veilig heenkomen te zoeken.
Het begon met de burgemeester van Marioepol. Hij deed vrijdag een dramatische oproep om een einde te maken aan de noodsituatie in zijn stad. Er is geen water, elektriciteit en verwarming. Ook raakt het voedsel op. "We worden simpelweg vernietigd," zei hij. Na zijn aandringen zouden inwoners vandaag vijf uur de tijd krijgen om de belegerde stad te verlaten.
3. Hoe wordt de veiligheid gegarandeerd?
Een evacuatie in oorlogstijd gaat met veel spanning gepaard. Er zijn geen garanties dat het veilig blijft. Het is afhankelijk of partijen zich aan de afspraak houden. De corridor in Marioepol zou vandaag om negen uur 's ochtends opengaan, maar deze afspraak werd al meteen geschonden door Rusland.
De stad werd opnieuw beschoten, ook langs de aangemerkte uitvalswegen. "Eerder is al gebleken dat de onderlinge communicatie tussen Russische eenheden niet optimaal is vanwege gebrekkige verbindingen," zegt Peter Wijninga, expert op het gebied van internationale veiligheid bij The Hague Centre for Strategic Studies. "Ik kan me voorstellen dat de afspraken en tijdstippen niet goed bij alle Russische troepen zijn aangekomen."
4. Hoe worden inwoners op de hoogte gebracht?
Het Oekraïense leger kan zelf inwoners op de hoogte brengen, bijvoorbeeld door met megafoons door de straten te rijden. Het kan ook worden overgelaten aan lokale autoriteiten. "Je moet niet onderschatten hoe snel zo'n bericht zich kan verspreiden," zegt Luke Korlaar. Hij is werkzaam bij de VN vluchtelingenorganisatie UNHCR.
Ook als radio en internet niet werken worden mensen wel geïnformeerd. Wijninga: "Het is vooral improviseren. De kleinzoon van 14 bijvoorbeeld, die op fiets stapt om oma en opa te waarschuwen." Omdat het nieuws zo belangrijk is, gaat het als een lopend vuurtje.
5. Welke rol spelen internationale organisaties?
Internationale organisaties zoals het Rode Kruis en de VN kunnen een bemiddelende rol spelen. De VN is op dit moment niet in Marioepol. Het is op dit moment niet duidelijk of het Rode Kruis daadwerkelijk in de buurt is. Er is wel contact. "We blijven in gesprek met de partijen," liet het Rode Kruis eerder vandaag weten.
Als twee partijen niet direct willen praten over een humanitaire corridor, kunnen ze dat indirect wel doen via het Rode Kruis. De hulporganisatie is dan de tussenpersoon.
Als het uiteindelijk zover is lees je dat de evacuatie 'onder de vlag van het Rode Kruis' is georganiseerd. Dat kun je vaak ook letterlijk zien. De bekende vlag met het rode kruis wappert dan aan voertuigen. In veel islamitische landen zie je op zo'n moment een rode halve maan in plaats van het kruis.
Het is manier om aan de strijdende partijen te laten zien dat het om ongewapende burgers gaat. Het is een oorlogsmisdrijf als je op een dergelijke colonne schiet. Het is echter de vraag of in Marioepol Rode Kruis-vlaggen voorhanden zijn.
6. Hoe verlaten de inwoners de stad en waar gaan ze naartoe?
Ook daar kunnen afspraken over gemaakt worden. Inwoners kunnen weggevoerd worden met bussen, als die voorhanden zijn. Of men krijgt de mogelijkheid om de stad te voet of met de eigen auto te verlaten. In Marioepol zouden 200.000 mensen de stad uit willen. Dat is een dergelijk grote uittocht, dat gaat dagen duren.
De afspraak zou zijn om de stad te verlaten in noordwestelijke richting. Sommigen kunnen misschien naar familie toe. Anderen worden in dorpjes opgevangen. "Het probleem voor deze mensen is niet opgelost," zegt Wijninga. "Ze blijven in een land in oorlog. Maar ze zijn dan wel uit de vuurlinie, op een plek waar het relatief een stuk veiliger is."
