Optimisme over 15-puntenplan voor vrede: 'Neutrale status Oekraïne'
Oekraïne en Rusland werken sinds maandag aan een voorlopig vredesplan dat bestaat uit vijftien punten, inclusief een staakt-het-vuren en de terugtrekking van het Russische leger. Het zijn de langste gesprekken tot nu toe tussen de twee landen. "Dit kan een teken zijn dat het dit keer menens is."
In ruil voor de Russische terugtrekking moet de Oekraïense regering afzien van NAVO-lidmaatschap. Dat blijkt uit het ontwerpakkoord dat vanmiddag is onthuld door de Britse krant Financial Times (FT).
Neutrale status
Ook mag Oekraïne geen buitenlandse militaire bases of wapens huisvesten, in ruil voor bescherming van bondgenoten zoals de VS, het VK en Turkije. Oekraïne zou op die manier net als Oostenrijk of Zweden een neutrale status innemen, terwijl Rusland veiligheidsgaranties geeft en een einde maakt aan het geweld.
"Dit zijn de langste gesprekken tot nu toe, ze duren al drie dagen", zegt Rusland-correspondent Eva Hartog. "Dat zou een teken kunnen zijn dat het dit keer menens is. Vooral vanaf Russische kant horen we optimistische geluiden. Poetins woordvoerder Dmitri Peskov had het vandaag over een mogelijk 'compromis'."
Of koopt Rusland tijd?
De Oekraïense kant lijkt nuchterder, merkt Hartog. "President Zelenski zei vandaag dat de gesprekken met Rusland 'meer realistisch zijn'. Die houding is logisch. Want veel mensen vragen zich af: is er wel sprake van een echte bereidheid tot compromis? Of koopt Rusland gewoon tijd omdat de militaire operatie minder goed gaat dan gepland?"
Ook verdedigde Poetin vandaag in een toespraak op televisie nog de oorlog. Hartog: "Hij zei dat Oekraïne Rusland geen andere keuze had gelaten. Bij veel Oekraïners zullen die woorden niet goed vallen."
"Vooral vanaf Russische kant horen we optimistische geluiden."
Geen ontwapening
Om tot vrede te komen, eist Oekraïne dat het land zijn eigen leger behoudt. Ook wil het een 'Oekraïens model van veiligheidsgaranties' waarbij het direct steun krijgt van een aantal landen wanneer welk land dan ook 'opnieuw inbreuk maakt op zijn territoriale integriteit', zegt de Oekraïense presidentsadviseur Mytsjajlo Podoljak tegen FT. De door Poetin genoemde 'demilitarisering' lijkt daarmee dus van de baan.
"Ik denk dat voor iedereen zichtbaar is dat de prijs van de oorlog te hoog wordt", zegt buitenlanddeskundige Han ten Broeke van denktank HCSS. "De Russen hebben gedacht dat ze het klusje in een paar dagen zouden kunnen klaren, maar wat ze hebben gekregen is enorm verzet. Zelenski heeft het uitgehouden en de Russen zijn er niet in geslaagd hem te vervangen door een marionettenregering."
Breekpunten
Tegelijkertijd zijn er nog genoeg breekpunten. De uiteindelijke garanties die het Westen eist voor de veiligheid van Oekraïne, kunnen volgens de bronnen van FT een groot obstakel vormen voor een deal. Hetzelfde geldt voor de toekomstige status van de Oekraïense gebieden die Rusland in 2014 heeft ingelijfd, namelijk de Krim en de zelfverklaarde 'volksrepublieken' Donetsk en Loehansk in het oosten.
Hartog: "Oekraïne houdt het hoofd koel bij de onderhandelingen. Als Rusland echt bereid is tot een compromis, waarom konden niet eerder afspraken worden gemaakt, en waar was deze oorlog dan voor nodig? Veel Oekraïners zullen zich dat afvragen. En niet alleen zij."
'Bittere pil'
Ook Ten Broeke is voorzichtig. "Wat er nu naar buiten komt over het 15-puntenplan moeten we wel tussen aanhalingstekens zetten, want dit is vanaf het begin een informatieoorlog geweest. Maar er zijn ook punten die van beide kanten worden bevestigd, namelijk de neutraliteit van Oekraïne, zonder NAVO-lidmaatschap, zonder bases van buitenlandse militaire troepen."
Hij noemt het een 'bittere pil' voor de Oekraïners dat NAVO-lidmaatschap nooit echt op tafel gelegen. "Maar als daar tegenover zou staan dat de Russische troepen zich terugtrekken, is dat in ieder geval goed nieuws voor de humanitaire situatie."