Lucas ging als kind in transitie: 'In de hockeykleedkamer schaamde ik me dood'

Groep zes van de basisschool. Lucas had een kuifje, kort haar en droeg kleren van z'n broer. Hij was 'heel jongensachtig', zegt hij zelf, speelde veel buiten en voetbalde eigenlijk iedere dag, maar z'n zus was ook jongensachtig, dus z'n ouders vonden dat niet gek.

Geen hockeyrokje

Hij ging al vroeg op z'n eerste sport, hockey, in Amersfoort. Hij begon in de benjamins, tussen alle meisjes met hockeyrokjes en rondfladderende staarten. Lucas hield van sport, vond het 'een heerlijke uitlaatklep', maar het dragen van een hockeyrokje bedierf dat plezier. Dus toen de kans zich voordeed keeper te worden, deed hij dat. "Ik had er aanleg voor. Mensen zeiden tegen mij: je moet selectie doen."

Hij zag op dat moment nog niet wat anderen misschien al wel zagen. Lucas voelde zich, als hij er nu aan terugdenkt, onzeker als kind en kwetsbaar. Een vervelende opmerking of afwijzing hakte er altijd enorm in. "Ik voelde me niet echt gelukkig, maar nooit was duidelijk waar het aan lag."

Zijn jongensachtige uiterlijk zorgde ervoor dat hij er sociaal soms buiten viel, op hockey en school. Toen z'n moeder hem een keer meenam om kleren uit te zoeken voor een bruiloft, beval hij zichzelf 'nu écht te proberen een meisje te zijn'. Z'n kuifje had hij intussen al veranderd in lang haar. "Als ik denk aan die outfit in de winkel… het was zó lelijk. Die jurk, die laarsjes. Ik vond elk element verschrikkelijk", zegt hij met een blik vol afkeuring.

'Ben je niet gewoon een jongen?'

Het lukte hem niet om een meisje te zijn, vertelt hij in z'n appartement in Utrecht. Hij neemt een slokje van z'n koffie en lacht ietwat ongemakkelijk. "Ik voelde me heel ongemakkelijk in meisjeskleren, het voelde alsof ik me aan het verkleden was. Ik liet m'n haar toch maar weer afknippen. Het idee aan borsten krijgen of ongesteld worden, vond ik net zo erg. Dat waren echt mijn grootste nachtmerries."

Maar wat moest hij doen met die gevoelens?

Hij wist het niet, tot een simpele opmerking tijdens schoolkamp in groep acht. Een jongen zei plots, zonder gêne: ben je niet gewoon een jongen? Lucas schrok. Wat? Ik? Een jongen? Hij nam een moment voor zichzelf. "Ja, dit is wel wat het is", dacht hij. "Maar tegelijkertijd voelde ik me ook zo verward. Ik zag het niet als een optie, er was toen heel weinig bekend over transgenders."

Hij rende bij thuiskomst regelrecht in de armen van z'n moeder. "Ik denk dat ik eigenlijk een jongen wil worden", zei hij, toen 11 jaar oud.

Z'n moeder reageerde begripvol en stelde vooral vragen. "Hoezo wil je een jongen worden? Hoe ben je daarop gekomen?" Er stond toen al een afspraak bij een kinderpsycholoog. Het werd in de intake gelijk meegenomen.

Wachtlijst genderpoli

Lucas groeide op als jongste van vier kinderen, met een broer en twee zussen. Z'n ouders, die van elkaar scheidden toen hij op de basisschool zat, moedigden hun kinderen altijd aan verschillende hobby's te hebben. Zo probeerde Lucas naast hockey door de jaren heen ook turnen, judo, voetbal en basketbal. School ging hem daarnaast makkelijk af. "Ik presteerde goed, zonder daar veel moeite voor te doen."

Als Lucas begint over dat eerste gesprek met de psycholoog, moet hij lachen. "Ze namen een vragenlijst bij me af waarop vragen stonden als: houd je meer van voetbal of van ballet? Ik prikte daar doorheen en was elf jaar, moet je nagaan." De vragen waren veel te stereotyperend en doorzichtig, vond hij. "Later kwamen er betere vragen, zoals: als je jezelf op een schaal moet plaatsen van 100 procent mannelijk tot 100 vrouwelijk, waar zet je jezelf dan neer? Of, wat aan het zijn van een jongen is iets wat je graag wilt?"

Hij kwam op de wachtlijst te staan voor de genderpoli van het VU Medisch Centrum in Amsterdam. 

De wachttijd was acht tot twaalf maanden. "Ik kwam gelukkig na acht maanden aan de beurt. Daar was ik heel blij mee. Maar tegelijkertijd zat ik ook enorm in de stress over m'n aankomende puberteit. Want hoe verder je lichaam vervrouwelijkt, hoe moeilijker het is om daar later nog iets mee te doen. Je lichaam is zich dan aan het ontwikkelen op een manier die je niet wilt. Alles is dan ongewenst."

'Het verlossende woord'

Lucas ging het traject in bij de genderpoli. In een tijdspanne van zes maanden werden gesprekken gevoerd met hem, zijn ouders en de psycholoog om zijn diagnose te kunnen vaststellen. En die was: genderdysforie. "Dat betekent dat je je niet identificeert met het geslacht waarin je bent geboren. Ook wel transgender genoemd."

Lucas noemt het 'het verlossende woord'. Want het betekende dat hij kon beginnen met puberteitsremmers. "Ik kreeg ademruimte. Ze leggen je puberteitsfase stil, dus mijn borstgroei stopte en ik zou ook niet ongesteld worden."

Ook mocht hij z'n naam veranderen. Wat zijn oude naam was, wil hij niet zeggen. "Dat is voor mij heel persoonlijk. Het is een onderdeel van mijn leven, maar die naam staat ook symbool voor iemand die ik niet ben."

Hij was blij dat hij kon beginnen met zijn transitie, maar ook verdrietig. Zo voelde hij zich in zijn hockeyteam ongemakkelijk te midden van alle meisjes. Maar vertellen dat hij in transitie ging en vervolgens naar een jongensteam gaan, wilde hij ook niet. "Dus ben ik ermee gestopt", zegt hij. "Ik zag het totaal niet zitten op sociaal gebied. Ik had niet het idee dat er veel begrip zou zijn voor mijn situatie. Hoe moest dat dan straks in de kleedkamer? En met douchen bijvoorbeeld?"

Door zijn genderdysforie schaamde Lucas (dit kan verschillen per persoon, benadrukt hij) zich enorm voor zijn lichaam. "Ik had dan een heel klein beetje borstgroei bijvoorbeeld en drukte dat plat met behulp van binders, dat zijn een soort strakke hesjes. Ik wilde niet dat andere mensen zagen dat ik dat droeg."

Het proces van in transitie gaan, ging moeilijk samen met zijn liefde voor sport. Hij wilde niets liever dan sporten, maar voelde zich telkens een uitzonderingsgeval. "Op school zat ik bijvoorbeeld in de sportklas en hadden we soms clinics op andere locaties. Soms kon ik al twee weken vooraf opzien tegen een clinic omdat ik niet wist waar ik me kon omkleden. Verschrikkelijk vond ik dat."

'Wilde mezelf verbergen'

Ander voorbeeld: na gestopt te zijn met hockey, ging Lucas op voetbal. Alle jongens van het team reageerden goed toen ze hoorden dat hij een transgender persoon was. "De trainer vertelde het op een heel sympathieke manier, dat maakt echt het verschil." Het enige probleem: douchen is bij voetbal verplicht. "Ik douchte op mijn eigen club in de scheidsrechterskleedkamer, maar bij uitwedstrijden ging ik dat niet regelen. Dan was iedereen van het team gedoucht en zat ik goor in die auto. Dat is gewoon niet fijn."

Lucas valt even stil en vecht zichtbaar tegen de tranen. "Ik wilde mezelf gewoon de hele tijd verbergen. Ik moet gewoon bijna huilen als ik erover praat. Dat ik daar zo druk mee bezig was, vind ik zo erg. Het beheerste mijn leven."

Lucas wilde niet de outsider zijn. Hij wilde gewoon samen met alle andere leerlingen naar de kleedkamer toelopen en samen weer vertrekken. Hij wilde niet eerst nog naar de gymleraar toe moeten, z'n situatie uitleggen, een kleedkamer toegewezen krijgen en als laatste van iedereen de bus in komen lopen om naar huis te gaan. "Je wilt niet de buitenstaander zijn, maar je bent het wel."

Richtlijn sportclubs

Hij oogt intelligent door z'n heldere manier van vertellen. Af en toe stopt hij even met praten, waarna hij op dezelfde strakke toon verdergaat. Lucas was een van de eersten die onder meer sportkoepel NOC*NCF erop wees dat weinig sportclubs goed weten hoe ze met gender- en seksediverse personen om moeten gaan. "Ik weet hoe belangrijk dit is voor mensen die in een overgangsperiode zitten op hun club. Ik gun het hen dat zij zich beter begrepen voelen."

Hij zocht contact met organisaties die zich bezighouden met inclusie en diversiteit in de sport en ging naar een bijeenkomst van NOC*NCF over dit onderwerp, maar daar kwam nog weinig uit. Tot hij opeens anderhalf jaar later werd gebeld met de vraag of hij feedback kon geven op de 'richtlijn gender- en seksediverse personen'. Deze richtlijn geeft sportclubs handvaten om beter met bijvoorbeeld transgender personen of non-binaire personen in de sport om te gaan. "Ik was heel enthousiast", zegt hij. 

Zo staan er praktische tips in over aanspreekvormen, omkleden en douchen én het voorkomen van uitsluiting. Zo kan bijvoorbeeld voorkomen worden dat een trainer structureel de verkeerde aanspreekvormen gebruikt. 

Lucas kreeg gedurende zijn transitie steeds meer zelfvertrouwen en rust. De puberteitsremmers gaven ruimte, en de hormonen die hij vanaf zijn zestiende gebruikt, zorgden ervoor dat zijn lichaam veranderde. Z'n stem werd zwaarder, z'n vetverdeling veranderde en hij kreeg baardgroei. Zijn lichaam paste steeds beter bij wie hij is.

Geen keuze

En toch, is hij soms ook even moe. Even op. Want het is geen keuze, benadrukt hij. "Het is de keuze tussen in transitie gaan of een ongelukkig leven leiden óf zelfs niet leven." Als Lucas niet diep van binnen had gevoeld dat hij zich niet thuis voelde in z'n lichaam, zou hij het nooit hebben gedaan. "Want dat speelt ook mee", zegt hij.

"Het is echt geen makkelijke keuze. De optie van het medische proces is niet aantrekkelijk, de wachttijden zijn nu heel erg lang en psychologische begeleiding is bijna niet aanwezig."

Of hij zichzelf al volledig heeft geaccepteerd weet hij niet. "Ik ben er niet blij mee. Ik denk niet: yes, wat fijn dat ik dit allemaal moet doen." Daten is daar een goed voorbeeld van. "Ik denk altijd: wanneer ga ik het vertellen?"

Meer zichtbaarheid

Maar dat betekent niet dat hij ongelukkig is. Integendeel: hij kan weer genieten van de kleine dingen, zoals het zitten in de zon. En hij is trots op de richtlijn waardoor andere transgender personen zich hopelijk beter begrepen voelen in de sport. Lucas vindt het belangrijk om niet als slachtoffer te worden gezien. Hij deelt zijn verhaal in de hoop dat meer zichtbaarheid zorgt voor meer begrip. "Want de transitie heeft me gemaakt tot wie ik ben en daar ben ik trots op."

Ook is hij weer begonnen met hockeyen, bij een studentenclub in Utrecht. Maar direct vertellen dat hij een transgender persoon is, deed hij niet. "Ik zie de noodzaak er niet van in. "Ik wil niet gezien worden als Lucas de transgender, maar gewoon als man. Daar heb ik het tenslotte voor gedaan. Ik wil niet dat iedereen rekening met me moet houden."

Zondaginterview

Elke zondag publiceren we een interview in tekst en foto's van iemand die iets bijzonders doet of heeft meegemaakt. Dat kan een ingrijpende gebeurtenis zijn waar hij of zij bewonderenswaardig mee omgaat. De zondaginterviews hebben gemeen dat het verhaal van grote invloed is op het leven van de geïnterviewde.

Ben of ken jij iemand die geschikt zou zijn voor een zondaginterview? Laat het ons weten via dit mailadres: zondaginterview@rtl.nl

Lees hier de eerdere zondaginterviews.