Mensen in de kou, energiebedrijven maken winst: 'En dat moet ook'

De energieproblemen stapelen zich in hoog tempo op. Mensen delen absurdistische maandbedragen, bedrijven zoals bakkers of wasserettes zien amper nog een uitweg en intussen blijft het slechte nieuws maar komen. Gisteren nog verhoogde Vattenfall weer de prijzen.

Rusland draait de kraan dicht

De boosheid richt zich vaak op de overheid en de energieleveranciers. Begrijpelijk, zij kunnen mogelijk iets doen aan de crisis. Maar dat is lastig. Zolang Europa sancties blijft opleggen aan Rusland, blijft de belangrijkste Russische gaskraan, Nord Stream, dicht. Dat zei Poetins woordvoerder Dimitri Peskov dit weekend.

Daardoor daalt het aanbod, stijgt de prijs en moeten energieleveranciers voor een hoge prijs gas en stroom inkopen. Dat wordt uiteindelijk weer doorberekend aan klanten. De omzet van de energiebedrijven stijgt daarmee flink, maar de winst niet. Bij Vattenfall kwam de netto-winst dit eerste half jaar uit op 990 miljoen euro, een stuk lager dan de 2,27 miljard een jaar eerder.

Winst is goed, maar wat is te veel?

Maar toch: 990 miljoen winst. Waar huishoudens de armoede in worden gestort en ondernemers een faillissement in de ogen kijken, voelt dat vreemd. Econoom Gerben Hieminga van ING legt uit waarom dit misschien toch niet zo is. "Energiebedrijven moeten winst maken om juist te investeren in de energietransitie. Dat gebeurt voor het klimaat, maar ook om de afhankelijkheid van gas te verlagen."

Want windmolenparken, velden met zonnepanelen en andere duurzame energie worden mede gefinancierd met winst van de energiebedrijven. "De vraag is alleen: wanneer is sprake van te veel winst? Dat is een heel lastige discussie."

Opgelegde besparingen vanuit Brussel

Ook Europa mengt zich in de energiediscussie. Eerder werd al besproken dat landen van augustus tot april 15 procent gas moeten besparen. Nu is ook uitgelekt dat de Europese Commissie eenzelfde besparingsdoel voor elektriciteit wil invoeren, weet Hieminga.   

"Dan moet je denken aan het uitzetten van straatverlichting, airco's in winkels lager zetten, maar mogelijk ook aan de afschaling van productie die veel stroom verbruikt."

De besparingen zijn vooralsnog op vrijwillige basis. De commissie wilde de gasbesparing vanaf de start kunnen afdwingen, maar dat werd na Brusselse onderhandelingen afgezwakt. Mocht er toch een acuut gastekort ontstaan, dan verandert de situatie. Dan volgt een stemming die alsnog kan leiden tot verplichte besparingen.

26 van de 27 EU-landen gingen hiermee akkoord, alleen Hongarije doet niet mee.

Bovendien maken lang niet alle aanbieders serieuze winst. In Nederland zijn er rond de 35 bedrijven die energie leveren. Hieminga: "Veel van die bedrijven zijn klein, hebben geen eigen productiecapaciteit en moeten dus zelf ook elektriciteit en gas inkopen. Stel dat je een maximumprijs voor energie in zou voeren en die bedrijven de rest zelf moeten betalen, dan gaan ze verlies draaien en ligt een faillissement op de loer."

Extra belasting voor energiebedrijven

Dat laatste gebeurde vorig jaar bij meerdere kleine aanbieders. Het gevolg: mensen moesten overstappen naar een andere aanbieder en betaalden vervolgens de hoofdprijs.  

Het kabinet heeft in het vorige week aangekondigde koopkrachtpakket wel ingespeeld op de vraag of grote bedrijven wat moeten inleveren. Zo wordt volgend jaar de winstbelasting verhoogd en komt er een verhoging van de mijnbouwheffing. Die laatste is een speciale belasting voor energiebedrijven die zelf gas winnen en nu heel duur kunnen verkopen. Beide maatregelen moeten ongeveer 3,5 miljard euro opleveren. Op die manier worden de energiebedrijven die forse winst maken extra belast.

Winter koud en daarmee onbetaalbaar?

Daar tegenover staat een stijging van het minimumloon met 10 procent en een stijging van huurtoeslag. Het hele koopkrachtpakket lees je hier.

Voor Jasmijn en David komt het te laat, zij woonden samen, maar dat is nu te duur zo zie je in onderstaande video:

Het koopkrachtpakket gaat wel pas in vanaf 1 januari, dit vanwege 'uitvoeringsproblemen'. Nog een paar maanden te gaan dus, en dat worden – als het zo blijft – moeilijke maanden. 

Inleveren op comfort?

Hieminga stelt wel dat het maandbedrag van klanten een flink stuk lager zou kunnen zijn, maar daarvoor moet je wel offers brengen. "De hoge maandbedragen die worden gepresenteerd, gaan ervan uit dat jij je verwarming aanzet. Daar ligt wel een mogelijkheid voor consumenten. Dan lever je in op comfort, maar hou je het misschien wel betaalbaar."

Niet fijn, dat onderkent Hieminga meteen. Maar hopelijk – met de maatregelen van komend jaar – wel eenmalig. En er is nog een dossier dat het energieprobleem kan verlichten, maar waar ze in Den Haag niet graag over praten. Gas uit Groningen.

Te laat voor deze winter

"Dat is echt een politiek besluit. Maar je ziet dat ze in Duitsland nu ook kernreactoren openhouden de komende winter. Dat was eerder onbespreekbaar. Als de nood heel hoog is, dan komen dit soort zaken toch weer op tafel. En als Nederland wat meer gas wint, dan zou dat de overspannen energiemarkt wel helpen.

"Daarom wil het kabinet meer gas winnen uit de kleine velden op de Noordzee, maar dat komt te laat voor komende winter. Als het nog deze winter moet, dan ontkom je er niet aan om ook naar Groningen te kijken."