Bijdrage Baudet vol complottheorieën: 'Hij wil twijfel zaaien over alles'

Het woord 'elites' viel maar liefst elf keer voordat Thierry Baudet gisteravond werd afgekapt door Kamervoorzitter Vera Bergkamp. Elites die volgens de FVD-leider uit zijn op de macht en de onderwerping van gewone burgers. Volgens Baudet gebeurt dat via covid, QR-codes, het World Economic Forum en The Great Reset.

Strijd

Bijzonder hoogleraar radicalisering, extremisme en complotdenken Van Prooijen is niet verbaasd. Het past volgens hem bij een partij als Forum voor Democratie. "De partij van Baudet bedient zich, juist als populistische partij, van complottheorieën. Want populisme en samenzweringstheorieën gaan goed samen", zegt Van Prooijen, die in dertien Europese landen onderzoek deed naar de samenhang tussen populistische partijen en complotdenken.

"Het gaat bij populistische partijen vaak om een wereldbeeld dat zijn oorsprong heeft in de strijd tussen corrupte elites en het goede en hardwerkende volk. Die elites onderdrukken hardwerkende arme burgers. Als je dat gelooft, dan is de stap naar samenzweringstheorieën maar heel klein."

Het moment waarop Baudet over de opleiding van minister van Financiën Kaag begon, was voor het kabinet het moment om op te stappen. Baudet noemde de Britse universiteit waar zij studeerde 'in feite weinig meer dan een opleidingsinstituut voor westerse geheime diensten'. Uiteindelijk ontnam Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp, toen Baudet weigerde de opmerking over Kaag terug te nemen, hem het woord.

'Heel creatief'

Complotonderzoeker Van Prooijen herkent de theorie achter de opmerking over Kaag, die gaat over leiders die voor vreemde mogendheden werken. De hoogleraar is wel verbaasd over hoe Baudet de aantijging bracht. "We zien wel vaker theorieën over wereldleiders die eigenlijk voor andere regeringen werken. Maar om het zo te spelen, via iemands opleiding, is, nou ja, heel creatief… Die had ik zo nog niet eerder gehoord."

Bij de aanval op Kaag speelt wel meer dan het aantonen van een grote samenzwering, denkt Van Prooijen. "Een complottheorie kan ook een middel zijn om je politieke tegenstander zwart te maken. Het geeft naar de kiezer aan: die persoon is niet pluis. Niet helemaal te vertrouwen. Dat idee is hij aan het voeden."

'Verwijfde' politici

Voordat Baudet zijn opmerking maakte over Kaag, sprak hij ook over Rusland, dat volgens hem ook het slachtoffer is van het complot van elites. Die zouden uit zijn op de vernietiging van het land, zegt Baudet. En dat is volgens hem niet gek. "Het is een land met een sterk besef van nationale identiteit, met een realistische benadering van de buitenlandse politiek en een viriele, mannelijke leider waartegen de verwijfde, niet zelden seksueel deviante politici van het Westen schril afsteken."

Dat is volgens Ruslanddeskundige Hubert Smeets het standpunt van het Kremlin over Europa. "Wij zijn decadent. Wij laten vrouwen met baarden songfestivals winnen. Wij zijn niet christelijk meer. Wij laten ons land en onze bevolking verpauperen door het homohuwelijk. De viriliteit van Poetin wordt in Rusland zelf regelmatig in woord en vooral in beeld geïllustreerd."

Smeets ziet Baudet als een vertegenwoordiger van het Poetinisme in Nederland. "Dat gaat over het verlangen om de geschiedenis terug te draaien. Terug in de tijd gaan, en het niet-accepteren van wat de afgelopen tientallen jaren is gebeurd."

Megafoon van Poetin

Of Baudet propaganda bedrijft voor het Kremlin? "Soms gedraagt Baudet zich wel als de roeper van het Kremlin", zegt Smeets. "Hij is de megafoon van Poetin. Maar ik denk wel dat hij het meent. Toch klinkt achter zijn woorden de echo van de Russische ministeries van informatie en propaganda."

Naast het uitdragen van die waarden is Baudet volgens Smeets ook bezig desinformatie te verspreiden, zoals over Kaag. "Mensen overtuigen van deze complottheorieën is niet het belangrijkste doel", zegt Smeets. "Het is het tegenovergestelde. Baudet wil mensen er niet van overtuigen dat het WEF aan de touwtjes trekt. Hij wil juist álle informatie van de regering verdacht maken. Hij wil dat we niets meer geloven. Want als de bevolking niets meer gelooft, dan kun je die alles wijsmaken."

Eigen achterban

Voor de verkiezingen gaat de bijdrage van Baudet aan het debat gisteravond waarschijnlijk niet heel veel veranderen, denkt complothoogleraar Van Prooijen. Want de boodschap over samenzweringen zal volgens hem niet heel veel Nederlandse kiezers aanspreken.

"Het complotdenken is in Nederland over het algemeen laag. Uit ons onderzoek blijkt ook dat heel veel Nederlanders die complotten helemaal beu zijn. En die grote groep wil complotdenkers eigenlijk liever buitensluiten. Het is waarschijnlijk eigenlijk alleen succesvol binnen een heel specifieke groep. Waarschijnlijk vooral binnen zijn eigen achterban."

Mag het kabinet zomaar weglopen?

Hoogleraar staatsrecht Wim Voermans: "Het kabinet is op uitnodiging van de Tweede Kamer aanwezig om zich te verantwoorden. De grondwet zegt dat het kabinet verantwoording verschuldigd is aan de Kamer, maar nergens in het staatsrecht staat dat je daar moet verschijnen. Je hoeft je dus ook niet alles te laten zeggen. Er is een verantwoordingsplicht, geen luisterplicht. Dat het voltallige kabinet de zaal verlaat is wel uniek, dat is de eerste keer", zegt Voermans.

"Er zijn regels tussen Kamer en kabinet. Je mag niet beledigen en je mag niet tegenwettelijk handelen. Als dat gebeurt, moet de voorzitter het volgende doen: eerst waarschuwen, dan het woord ontnemen, en als die persoon dan nog niet luistert, kan hij of zij worden uitgesloten van het debat. En dat gebeurde gisteren."

Het komt volgens Voermans ook niet uit de lucht vallen. "Dit is iets wat is opgebouwd in de laatste vijf jaar: het is prijsschieten bij de beschouwingen. Nu heeft het kabinet gezegd: we doen niet meer mee. En dit was ook wel ernstig hoor. De minister van Financiën ligt persoonlijk onder vuur en er komt een lawine van samenzweringstheorieën over haar heen. Dat is heel gevaarlijk."

"De verhoudingen worden harder, de polarisatie neemt toe, maar het is niet iets totaal nieuws. Ook in de jaren 50 en in het interbellum vlogen politici elkaar in de haren. In de jaren 50 scholden ze elkaar uit ook uit voor rotte vis. We hebben nog altijd een vrij nette parlementaire cultuur."