Klopt het dat Nederland veel meer tegen klimaatverandering doet dan andere landen?

Huizen moeten van het gas af, landgebruik moet klimaatneutraal worden, de industrie circulair... Het kabinet heeft ambitieuze plannen om de afspraken uit het klimaatakkoord van Parijs te halen. Té ambitieuze plannen, zullen mensen vinden die door de maatregelen hard worden geraakt.

Beste jongetje van de klas

Het is heel begrijpelijk dat mensen zich dan afvragen waarom Nederland per se het beste jongetje van de klas wil zijn als het gaat om het tegengaan van klimaatverandering – en of de wereld wel iets heeft aan ons 'goede gedrag'. Ook in andere landen wordt die vraag – over het eigen land – gesteld, zoals in Australië en België.

"Dat legt ook het probleem duidelijk bloot", zegt RTL Nieuws-klimaatspecialist Bart Verheggen. "Je kunt zeggen: wij zijn maar een klein land, wat kunnen wij nou bijdragen? Maar alle kleine landen zijn samen verantwoordelijk voor ruim 40 procent van de uitstoot van CO2 en aanverwante gassen. Als ieder land dat zegt, dan komen we er dus niet."

Heb jij ook een vraag over het klimaat? Stel hem hieronder:

Ook zijn we absoluut geen koploper als het gaat om klimaatmaatregelen. "Tot voor kort bungelden we zelfs ergens onderaan de Europese lijst", zegt Verheggen. En ook volgens Heleen van Soest, wetenschappelijk onderzoeker klimaatbeleid bij het Planbureau voor de Leefomgeving, zijn we 'echt niet het beste jongetje van de klas'. Zij onderzocht onder meer het klimaatbeleid in andere landen. 

0,4 procent van de uitstoot

Nederland is wereldwijd verantwoordelijk voor maar een klein deel van de uitstoot van broeikasgassen: in 2019 was dat 0,4 procent. Maar we vormen met elkaar een nog kleiner deel van de wereldbevolking: zo'n 0,22 procent. "Per hoofd van de bevolking hebben we dus een relatief hoge uitstoot. Dat is zowel in vergelijking met de rest van de wereld, als in vergelijking met andere Europese landen", zegt Van Soest.

Daarvoor zijn verschillende redenen aan te wijzen: "Nederland heeft een redelijk sterke economische groei en vrij veel industrie. Daarnaast heeft elk land andere bronnen om energie op te wekken. In Nederland hebben we bijvoorbeeld niet veel kernenergie, zoals in Frankrijk."

Scandinavische landen hebben dan weer veel waterkrachtcentrales, doordat zij zowel veel water hebben, als hoogteverschillen. Ter vergelijking: in Zweden is mede daardoor de uitstoot per persoon de helft van die van ons.

Pioniers

Ook zijn bijvoorbeeld Duitsland en Denemarken al jaren geleden grotendeels overgegaan op duurzame energiebronnen. Een ontwikkeling waar wij als Nederland nu van profiteren, zegt Verheggen. "Duurzame energie was destijds een stuk duurder dan nu. Wij profiteren van de investeringen die deze landen hebben gedaan."

Want Nederland is wel degelijk bezig met een inhaalslag om de afspraken uit het klimaatakkoord van Parijs na te komen. Dat gebeurt onder meer met de maatregelen waar we nu over horen, zoals het verduurzamen van woningen. Maar doordat die maatregelen nog niet allemaal in de praktijk zijn gebracht, zijn ze nog niet terug te zien in de uitstootcijfers van Nederland.

Zelf bepalen

Wat de klimaatdoelen van een land zijn, bepaalt een land zelf, maar samen moeten ze genoeg zijn om de stijging van de temperatuur terug te dringen tot maximaal 1,5 graden Celsius. Dat is besloten in het klimaatakkoord van Parijs. Het zorgt ervoor dat sommige landen veel doen, en andere landen minder.

Van Soest noemt een aantal factoren die een rol spelen in de discussie wat een eerlijke bijdrage is: hoe rijk de landen zijn (oftewel: kunnen ze de benodigde maatregelen dragen?), in hoeverre ze verantwoordelijk zijn voor de klimaatverandering tot nu toe en hoe groot hun uitstoot per hoofd van de bevolking nu is.

Grote vervuilers

Er wordt dan al snel gekeken naar 'grote vervuilers' zoals China en de VS. Met 1,4 miljard inwoners is China volgens het Planbureau voor de Leefomgeving verantwoordelijk voor 26,7 procent van de wereldwijde uitstoot aan CO2 en aanverwante gassen. Dat was in 2019 8,4 ton per persoon. Ter vergelijking: in Nederland was dat 10,45 ton per persoon – een stuk meer dus. 

Maar ook China draagt zeker een steentje bij aan het terugdringen van de klimaatverandering, zegt Van Soest. "China is een land met veel industrie en kolencentrales. Maar het heeft vrij ambitieuze doelen op dit gebied. Onder de vlag van het Parijsakkoord heeft China toegezegd dat er meer windmolens, zonnepanelen en andere vormen van duurzame energie komen."

Omslagpunt

China is de toename van de uitstoot nu aan het terugdringen. In 2030 moet er een omslagpunt komen, waarna de uitstoot in 30 jaar moet worden teruggebracht naar nul. Vorige maand werd het kostenplaatje van de Chinese maatregelen geschat op 19.000 miljard euro. 

En ook de VS, een van de grootste vervuilers met een uitstoot van 17,74 ton CO2 en aanverwante gassen per inwoner, moet aan de bak. De Senaat stemde daar in augustus in met een omvangrijk pakket aan maatregelen, waarin ongeveer 370 miljard dollar is bedoeld voor het terugdringen van klimaatverandering. Het doel is de CO2-uitstoot in 2030 met 50-52 procent te hebben teruggedrongen ten opzichte van 2005. Dat gebeurt onder meer met subsidies en belastingvoordelen voor broeikasarme technologieën. 

Armere landen

Armere landen doen vooralsnog minder, maar dragen ook veel minder bij aan de klimaatproblemen. "Afrika als geheel is verantwoordelijk voor 2 tot 3 procent van de wereldwijde uitstoot", zegt Verheggen. "De armere landen dragen daar dus nauwelijks aan bij. Tegelijkertijd zijn juist die landen bovengemiddeld kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. Ze hebben dus wel enig recht om tegen rijkere landen te zeggen: jullie moeten beginnen met het terugdringen van jullie uitstoot."

"Tegelijkertijd is het niet zo dat die landen geen plannen hebben om iets te doen aan klimaatverandering. Ze beginnen er alleen iets later mee, zodat ze eerst nog kunnen werken aan hun economische ontwikkeling. Om te voorkomen dat ze daarmee voor meer uitstoot zorgen dan nodig is, is een fonds opgericht waarmee – door bijdragen van rijkere landen – duurzamere oplossingen kunnen worden bekostigd."

Europese Unie

Overigens is het zo dat Nederland als onderdeel van de Europese Unie het klimaatakkoord van Parijs heeft ondertekend. Dat betekent dat er een doel is gesteld voor de hele EU: netto nul broeikasgassenuitstoot in 2050, en 55 procent reductie in 2030 ten opzichte van 1990.

Sommige EU-landen doen meer om dat gezamenlijke doel te halen, andere minder. In de klimaatwet staat dat Nederland de uitstoot van broeikasgassen in 2050 met 95 procent moet hebben teruggedrongen ten opzicht van 2050, en in 2030 met 49 procent. Dat is dus minder dan het EU-gemiddelde. Maar in het regeerakkoord staat voor 2030 'ten minste 55 procent CO2-reductie', 'om in uiterlijk 2050 klimaatneutraal te zijn'.

"Daarmee is niet gezegd dat Nederland meer of minder doet dan andere landen", zegt Van Soest. "Hoeveel inspanning er nodig is om de doelen te halen, is onder meer afhankelijk van welke duurzame energiebronnen een land tot zijn beschikking heeft, zoals biomassa, en hoe ver een land al op weg was om zijn doelen te halen."

Verheggen vult aan: "We hoeven in Nederland niet bang te zijn dat we te veel doen. Het tegendeel is eerder het geval – zeker als je in aanmerking neemt dat wij nog steeds meer CO2 uitstoten dan de gemiddelde wereldburger. Als we een eerlijke bijdrage willen leveren aan de benodigde emissiereductie, moeten we nog veel harder aan de bak dan tot nu toe."