Grote vertraging voor de bouw: juridische truc in stikstofdossier mag niet
Het juridische slimmigheidje om ondanks de stikstofuitspraak uit 2019 toch verder te kunnen bouwen, kan niet door de beugel. Dat is het oordeel van de Raad van State, de hoogste rechter van ons land. Toch komt er geen bouwstop. Wel zorgt de uitspraak voor grote vertraging.
De zogeheten bouwvrijstelling is in strijd met Europese natuurwetgeving. En dus mag deze niet meer gebruikt worden om vergunningen af te kunnen geven, oordeelt de Raad van State.
In ruil voor het gebruik van de bouwvrijstelling kwam het kabinet in 2021 met een pakket maatregelen die voor een verbetering van de natuur zouden zorgen. Maar deze maatregelen mogen pas als ruilmiddel gebruikt worden als ze zijn uitgevoerd. En als blijkt dat ze ook werken. Dat geldt niet voor het 'overgrote deel' van de maatregelen van het kabinet, oordeelt de Raad van State.
Grote vertraging
Om toch te kunnen bouwen, moet nu per bouwproject een aparte berekening gemaakt worden van de stikstofuitstoot die vrijkomt bij de bouw, volgens de uitspraak.
Vanwege een tekort aan experts kan dat al snel voor zes tot negen maanden vertraging zorgen, vreest lobbyorganisatie Bouwend Nederland. En als uit die berekeningen blijkt dat er te veel stikstofuitstoot veroorzaakt wordt tijdens de bouw in de buurt van Natura 2000-gebieden, dan komt de vergunning voor zo'n project in gevaar.
Porthos? Bouwvrijstelling?
De zaak draait om de vergunning die nodig is om Porthos te bouwen, een project dat de CO2-uitstoot van de zware industrie in de Rotterdamse haven moet beperken. De CO2 wordt afgevangen bij onder meer oliemaatschappij Shell en vervolgens via een pijpleiding van 20 kilometer getransporteerd naar lege gasvelden in de Noordzee. Op die manier komt de CO2 niet in de atmosfeer terecht.
Bij de bouw van Porthos komt stikstof vrij, die volgens milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) kan neerslaan in de Natura 2000-gebieden Solleveld & Kapittelduinen, Westduinpark, Wapenpark en Voornes Duin.
Juridische list
Sinds de uitspraak van de Raad van State in 2019 over het Programma Aanpak Stikstof (PAS) ligt dat zeer gevoelig. Door deze uitspraak moesten duizenden bouwprojecten worden stopgezet. Ook hier maakte de Raad van State gehakt van de overheidsaanpak om te rekenen met milieuwinst van maatregelen die nog helemaal niet waren uitgevoerd.
Om toch weer te kunnen bouwen, werd een juridische list verzonnen. Voor de stikstofuitstoot tijdens de bouw van een project kwam een vrijstelling. Alleen de stikstofuitstoot tijdens het uiteindelijke gebruik van een weg, windmolen of CO2-opslag zoals Porthos telt mee voor de vergunning. Op die manier kon er toch weer gebouwd worden. Daar is dus nu een streep doorheen gezet.
De uitspraak is een keiharde klap voor de woningbouwsector, reageert de NEPROM, de lobbyorganisatie van projectontwikkelaars. Zij voorspellen 'een hoop extra onzekerheid en vertraging'.
Veel extra maatwerk
Om voor ieder project uit te rekenen wat de stikstofuitstoot van de bouwwerkzaamheden is, levert veel extra maatwerk op, waarschuwt de NEPROM. En dat wordt alleen maar meer als er ook nog vervolgmaatregelen getroffen moeten worden om te compenseren voor de stikstofuitstoot.
"Als gevolg van de stikstofproblematiek raken de gezamenlijke woningbouwambities van markt en overheid steeds verder uit beeld", aldus directeur Jan Fokkema. En dat is voor een groot deel de schuld van de overheid zelf, omdat het zo lang duurt voordat die met 'een adequate oplossing komt' in het stikstofdossier.
Tussenuitspraak
De zaak was aangespannen door het MOB tegen de afgifte van de natuurvergunning voor het Porthos-project. Zo'n vergunning is nodig om te mogen bouwen, projectontwikkelaars en bouwers moeten deze aanvragen bij de provincie.
Dit project is met deze uitspraak nog niet definitief van de baan, het wachten is op de beoordeling van de berekening van de stikstofuitstoot. Deze is al wel gemaakt, maar dat was te laat voor de behandeling van de zaak bij de Raad van State. Klager MOB krijgt zes weken om naar het rapport te kijken en erop te reageren. Daarna doet de Raad van State einduitspraak voor het Porthos-project.
'Streep door geitenpaadje'
Volgens Johan Vollenbroek, voorzitter van MOB is de uitspraak 'een streep (...) door één van de geitenpaadjes van het kabinet' om bouwen mogelijk te maken zonder maatregelen te nemen om de stikstofuitstoot omlaag te brengen.
Onzekerheid over huidige bouwprojecten
Zelfs projecten waar al gebouwd wordt staan op losse schroeven door deze uitspraak, aldus Marieke Kaajan, advocaat gespecialiseerd in natuurwetgeving. De vergunningen hiervoor kunnen namelijk worden ingetrokken omdat ze in strijd zijn met de wet, legt zij uit. Hiervoor moet er wel iemand naar de rechter stappen om de vergunning aan te vechten, voegt zij toe.
"De enige projecten die 'safe' zijn, zijn de projecten waarbij de bouwfase al is afgerond", zegt Kaajan. Ook als daar geen stikstofrapport is gemaakt. "Omdat die fase dan al is afgerond, valt er eigenlijk niets meer aan te doen."