Hoe het schatrijke Qatar dit jaar nóg rijker wordt: 'Gas is allesbepalend'
De fors hogere gasprijzen spekken dit jaar de staatskas van Qatar, dat als gastland van het WK voetbal voor even het middelpunt van de wereld is. En met hulp van westerse partners zoals Shell en TotalEnergies schroeft staatsbedrijf QatarEnergy de gasproductie nog veel verder op. En de oorspronkelijke bevolking profiteert mee.
De energieoorlog die is losgebarsten sinds de Russische invasie in Oekraïne zorgt al het hele jaar voor historisch hoge gasprijzen op de spotmarkt, waar het draait om dagprijzen en vlotte levering.
De Oekraïne-oorlog leidt ook tot grote verschuivingen in de mondiale energiehandel. Wat opvalt is de sterk gestegen vraag naar vloeibaar gemaakt aardgas (LNG), dat niet zoals Russisch gas door pijpleidingen, maar met tankschepen de wereld over gaat.
Grootste gasveld ter wereld
Een van de landen die daar volop van profiteert, is Qatar. Het ministaatje met nog geen drie miljoen inwoners (qua oppervlakte zo'n kwart van Nederland groot) behoort samen met Australië en de Verenigde Staten tot de drie grootmachten op het gebied van LNG.
Begin jaren 70 werd juist voor de kust van Qatar verreweg het grootste aardgasveld ter wereld ontdekt, het South Pars Gas Field. En hoewel Qatar dit gasveld deelt met buurland Iran, zorgt die vondst sinds de productie eind jaren 80 op gang kwam voor een schier onuitputtelijke stroom van inkomsten.
Gratis zorg en onderwijs
In tegenstelling tot de bijna 2 miljoen arbeidsmigranten uit armere landen in Azië en Afrika, die in het land onder vaak erbarmelijke omstandigheden in de hitte moeten werken, wordt voor de ongeveer 300.000 Qatarese staatsburgers goed gezorgd.
"De oorspronkelijke Qatarese bevolking heeft niets te klagen", zegt arabist Leo Kwarten, die werkt als consultant in het Midden-Oosten. "Ik heb nog nooit een arme Qatarees ontmoet. Ze krijgen gratis gezondheidszorg, onderwijs, studiebeurzen in het buitenland, er is financiële steun voor jonge echtparen die een huis willen kopen, en geen belasting."
Daar staat wel iets tegenover. De bevolking heeft nauwelijks inspraak in het landsbestuur en mag geen kritiek leveren op het regime. Kwarten: "De meeste Qatarezen die ik ken, hebben dat er graag voor over."
Inkomsten stijgen in 2022
Volgens de Qatarese staatsmedia stegen de inkomsten uit gas en olie, waar het land ook over beschikt, in het eerste half jaar van 2022 met twee derde naar omgerekend ruim 30 miljard euro. Het is een financiële meevaller voor de staatskas van Qatar, dat sinds de toewijzing van het WK voetbal naar verluidt zo'n 220 miljard dollar (212 miljard euro) uitgaf aan nieuwe infrastructuur en voetbalstadions.
"Gas is allesbepalend voor Qatar", zegt energie-analist Jilles van den Beukel van de Haagse denktank HCSS. "Een hogere gasprijs betekent direct substantieel meer inkomsten voor het land." Wel heeft Qatar relatief veel langetermijncontracten gesloten met landen in Azië, waardoor het per kuub gas wel iets minder verdient dan bijvoorbeeld Amerikaanse leveranciers, legt hij uit.
Maar vloeibaar aardgas heeft ook nadelen. Het is, nog veel meer dan traditioneel aardgas, een kapitaalintensieve operatie die grote investeringen vergt. Die worden gedaan door staatsbedrijf QatarEnergy (voorheen Qatar Petroleum) dat bezig is aan een interessante internationale opmars met projecten in onder meer Brazilië, Canada, Suriname en Namibië.
In eigen land zet QatarEnergy vol in op het project North Field South (NFS): de volgende fase in het enorme LNG-uitbreidingsprogramma van het emiraat. Vorige maand werd bekend dat Shell een belang van ruim 9 procent neemt in het NFS-project, die de lng-productie van Qatar vanaf 2025 met zestien miljoen ton per jaar vergroten. Naast Shell doen ook het Franse TotalEnergies, het Italiaanse Eni en het Amerikaans ExxonMobil mee.
Lange termijn
"Je ziet door de energiecrisis de bereidwilligheid om in nieuwe LNG-projecten te investeren toenemen in Europa", zegt Hans van Cleef, die de energiemarkt volgt voor ABN Amro. "Daarbij wil Qatar gezien zijn investeringen graag langetermijncontracten afsluiten met andere landen."
Qatar exporteert nu 25 tot 30 procent van zijn gas naar Europa. De rest gaat nagenoeg volledig naar Aziatisch landen. Naast grootafnemer China zijn dat India, Pakistan, Japan, Zuid-Korea, Thailand, Bangladesh en Taiwan. Andersom is Europa (inclusief het VK) voor zo'n 20 procent van zijn gasbehoefte afhankelijk van Qatar.
Of dat in de toekomst meer wordt, hangt volgens Van Cleef af of landen zoals Nederland zich voor langere tijd durven te committeren aan LNG. "De andere optie is gokken dat de prijzen op de spotmarkt binnen afzienbare tijd weer dalen. Maar bij de huidig krappe markt en hoge vraag, moet je afwachten of dat wel verstandig blijkt."