Lama veelbelovende schakel in ontwikkeling nieuwe medicijnen

Minder pijn of niet meer ziek zijn dankzij een beetje lamabloed? Lama-antilichamen lijken multi-inzetbaar voor de bestrijding van verschillende ziektes. De antilichamen van de wollige dieren zijn kleiner dan die van mensen en kunnen daardoor makkelijker worden gecombineerd met toxinen, giftige stoffen zoals in bijvoorbeeld een chemokuur, om zo ziektes tegen te gaan.

Hét middel tegen artrose?

Het bedrijf Orthros Medical uit Raalte is pas sinds 2019 bezig met de zoektocht naar een artrosemedicijn, maar heeft al grote stappen gezet in samenwerking met Universiteit Twente. Jan Lamers, CEO van het bedrijf: "We zijn goed op weg en proberen het medicijn binnen enkele jaren bij mensen te krijgen." Voor ruim anderhalf miljoen Nederlanders is dat heel belangrijk, want zij leven volgens ReumaNederland elke dag met pijn.

Over twee jaar zouden er mogelijk al klinische studies met mensen kunnen worden uitgevoerd. ReumaNederland zet er dan ook vol op in: "Op dit moment is de boodschap vaak nog: leer er maar mee leven, er is geen medicijn. Maar je wilt een oplossing voor deze ziekte. Daarom financieren we veel onderzoeken."

Andere ziektes

De mogelijkheden met antilichamen van lama's reiken verder dan artrose. Het Nederlandse bedrijf Quality in Antibodies levert antilichamen van lama's aan verschillende biotechbedrijven, vertelt CEO Edward Dolk. "Naast Orthros Medical in Raalte leveren we ook aan veel bedrijven in het oncologieveld. Die zijn bezig met verschillende soorten kanker."

"Een aantal klanten maakt antilichamen specifiek voor een tumor. Er wordt dan toxine aan toegevoegd, zoals bij een chemokuur. Het antilichaam kan dan heel dicht bij de tumor gebruikt worden, waardoor de afweerreacties en mogelijke bijwerkingen veel minder zijn."

Ook de coronatest is nauw verbonden met lama's. Onder de twee streepjes van zo'n test zitten zulke antilichamen. "Het begon met het maken van hiv-testen voor in Afrika, maar toen corona uitbrak, is men ook daar testen voor gaan maken."

Lama weer de wei in

Voor de lama's zijn er eigenlijk geen risico's. Volgens Dolk dient een gespecialiseerd bedrijf de lama's vier injecties toe, vergelijkbaar met vaccins voor mensen. Een paar maanden later wordt 300 milliliter bloed van de geïnjecteerde lama's afgenomen, waar immuuncellen uit worden gehaald voor in het lab. De lama's gaan vervolgens gewoon weer de wei in. "Het onderdeel van de lama is echt maar heel klein."

Een medicijn gemaakt met antilichamen haalt soms de eindstreep ook niet, als het niet effectief genoeg blijkt of als bij menselijke testen hevige afweerreacties worden veroorzaakt. Onderzoek naar zo'n medicijn is dan ook niet in twee jaar afgerond. "Daar gaat echt wel tien jaar overheen voor het op de markt is."

Hoe werkt het eigenlijk?

• Antilichamen binden zich aan cellen van ziekteverwekkers, waardoor je niet meer ziek wordt of geen pijn meer voelt.
• Onderzoekers spuiten lama's in met een klein onderdeel van artrose. Vervolgens maken de dieren antilichamen aan die de artrose aanpakken.
• Er wordt 300 milliliter bloed van de lama's afgenomen, waarna de antilichamen uit het bloed worden gehaald.
• Aangezien zo'n lama-antilichaam heel klein is, veel kleiner dan antilichamen van mensen of andere dieren, kan het gemakkelijk een gewricht binnendringen, met veel minder bijwerkingen dan andere medicijnen.