Bosnië kandidaat-lidstaat, maar toetreding EU nog ver weg
De EU-landen zijn het eens geworden: Bosnië en Herzegovina krijgt officieel de status van kandidaat-lidstaat. Ook Nederland heeft ingestemd. Maar voordat het verdeelde Balkanland daadwerkelijk toetreedt tot de EU moet nog behoorlijk wat gebeuren. Vier vragen en antwoorden.
1. Wat is een kandidaat-lidstaat?
Dat is een land dat zelf graag lid wil worden van de EU, en waarvan de aanvraag officieel in behandeling wordt genomen. Maar dat betekent zeker niet dat zo'n land op korte termijn ook echt toetreedt tot de EU.
Eerst moet een kandidaat-lid kunnen aantonen dat het aan bepaalde voorwaarden voldoet, de zogeheten criteria van Kopenhagen. De belangrijkste voorwaarden zijn een stabiele democratische regering en rechtstaat, goed omgaan met minderheden, mensenrechten respecteren en een vrije markteconomie.
Pas dan beginnen de onderhandelingen over toetreding. Dit is de fase die het langst duurt, omdat de gesprekken gaan over de manier waarop een land de Europese regels en wetten wil gaan invoeren. Zo zijn er liefst 35 verschillende beleidsterreinen waarover onderhandeld moet worden. En een land kan alleen EU-lid worden als uiteindelijk alle huidige 27 lidstaten ermee instemmen.
2. Welke landen zijn nog meer kandidaat-lid?
Dat begint een lang rijtje te worden. De huidige landen met de kandidaatsstatus zijn Turkije, Noord-Macedonië, Montenegro, Servië, Albanië, en sinds juni van dit jaar ook Oekraïne en Moldavië. En dan zijn er ook nog landen die nog verder achterin de rij staan, de zogenoemde 'potentiële kandidaat-lidstaten' Kosovo en Georgië.
"De kandidaatstatus krijgen is van oudsher een lang proces waarbij landen in hun ogen vaak jarenlang aan het lijntje worden gehouden", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Maar in het geval van Oekraïne en Moldavië is de situatie omgedraaid: om hen te steunen in tijden van oorlog is gezegd: je wordt direct kandidaat-lid, en daarna kijken we pas naar de voorwaarden."
"Het kandidaatlidmaatschap voor Oekraïne was een steunbetuiging van de Europese leiders in juni. Historisch, maar ook symbolisch. Want een toetredingsproces duurt jaren. En voordat de onderhandelingen beginnen, moeten Oekraïne eerst aan een aantal voorwaarden voldoen. Datzelfde gaat nu voor Bosnië en Herzegovina. Ze worden nu kandidaat-lid, maar het proces gaat pas van start als hervormingen zijn doorgevoerd."
Nederland was altijd tegen snelle uitbreiding van de EU, maar heeft in Brussel toch ingestemd, zodat Bosnië dezelfde behandeling krijgt als Oekraïne.
3.Hoe staat Bosnië en Herzegovina ervoor?
De situatie in Bosnië en Herzegovina is op z'n zachts gezegd ingewikkeld te noemen. Er zijn nog altijd veel spanningen onder de drie grotere bevolkingsgroepen die het land van 3,3 miljoen inwoners telt, de Serviërs, Kroaten en Bosniakken.
In 1992 verklaarde het land sinds onafhankelijk van Joegoslavië, maar de Bosnische Serven (onder leiding van Radovan Karadžić) waren het niet eens met die onafhankelijkheid en pakten de wapens op. De bloedige Bosnische burgeroorlog brak uit en zou pas eindigen in december 1995.
Het vredesverdrag heeft geleid tot een ingewikkelde bestuurlijke indeling. Het land is namelijk opgedeeld in twee entiteiten: een deel voor de Serviërs (de Servische Republiek) en een deel voor de Bosniakken en Kroaten samen (de Bosniak-Kroatische Federatie). En dan is er ook nog het Brčko-district, dat weer wordt bestuurd door de twee entiteiten samen.
Ook bijzonder: de drie bevolkingsgroepen leveren ieder een president, die om de beurt staatshoofd zijn. Ondertussen moet de hoge vertegenwoordiger voor Bosnië en Herzegovina toezien op naleving van het vredesakkoord van 1995. Dat is op dit moment de Duitser Christian Schmidt, die ook opvallend veel invloed heeft en in oktober zelfs de kieswet wijzigde in een poging om de laatste verkiezingen soepeler te laten verlopen.
Maar hoewel er dus officieel 27 jaar vrede is, leven de bevolkingsgroepen nog altijd grotendeels gescheiden van elkaar. Vooral de laatste jaren rijgt Bosnië en Herzegovina de politieke crises aaneen. Zeker sinds de Bosnisch Servische president Milorad Dodik openlijk dreigt met afscheiding neemt de vrees toe dat het opnieuw helemaal mis gaat in het land.
4. Maakt het land kans op EU-lidmaatschap?
Op dit moment is Bosnië en Herzegovina nog ver verwijderd van lidmaatschap, zegt politiek analist Kurt Bassuener van de Berlijnse denktank Democratization Policy Council. "De realiteit is dat het land met zijn huidige structuur en motieven nooit in staat zal zijn om alle hervormingen door te voeren die nodig zijn om te voldoen aan de lidmaatschapsvereisten."
Bassuener, die promoveerde op het vredesproces in Bosnië en Herzegovina en elf jaar in de hoofdstad Sarajevo woonde, wijt dat vooral aan de politiek leiders van het land. "Ik denk dat er in potentie brede steun is onder de bevolking omdat zij meer rechten krijgen door de EU-hervormingen. Maar voor de bestaande politieke elite valt niets te halen. De voordelen van hun huidige politieke macht, zoals geen verantwoording afdragen en zichzelf potentieel verrijken, is voor hen beter dan alles wat de EU te bieden heeft. Ze willen het systeem niet wezenlijk veranderen."
De analist noemt de huidige politieke crisis in Bosnië en Herzegovina het dieptepunt in het naoorlogse tijdperk. Maar hij is tegelijkertijd ook erg kritisch op de EU-leiders, die vooral bang zouden zijn dat meer vluchtelingen de EU binnenkomen over de westelijke Balkanroute, waarbij Bosnië en Herzegovina een tussenstop is. Bassuener: "Het land kandidaat-lid van de EU maken is wat dat betreft een zoethoudertje."