Hoge celstraf dreigt voor hulp aan migranten, maar Pieter vreest niet
Hij ging in 2016 naar het Griekse eiland Lesbos om vluchtelingen te helpen. De Nederlandse hulpverlener Pieter Wittenberg volgde zijn idealen, maar wordt nu in Griekenland aangeklaagd voor mensensmokkel. Dinsdag verschijnt hij voor de rechter, maar Wittenberg blijft er rustig onder: "Humanitaire hulp is niet strafbaar, maar een plicht."
Al jaren is Wittenberg verwikkeld in de slepende rechtszaak. In november 2021 zou de rechter eigenlijk al uitspraak doen in de zaak die door de Griekse overheid tegen hem én 23 andere hulpverleners is aangespannen.
Maar op het allerlaatste moment werd toen besloten dat de zaak naar een hogere rechtbank moest worden verwezen. Wittenberg mocht dat proces afwachten in Nederland. Omdat dinsdag de rechtszaak wordt hervat, is hij nu naar Lesbos teruggevlogen. Wittenberg: "Het kan dat ik hier nu vast kom te zitten, maar daar hou ik er geen rekening mee."
De rechtszaak draait om de periode 2016-2017. Veel vluchtelingen kwamen toen op rubberbootjes naar Lesbos, een gevaarlijke overtocht. Wittenberg wilde met zijn ervaring als schipper ze helpen. Hij nam geen mensen aan boord, maar begeleidde de bootjes wel veilig naar de kust.
In onderstaande video, die we eerder maakten, vertelt Wittenberg waarom hij dat zo graag wilde doen.
Maar een jaar later werd al duidelijk dat zijn werk juridische gevolgen ging hebben. De Griekse overheid klaagde onder meer Wittenberg samen met de andere hulpverleners aan voor spionage en mensensmokkel. Een absurde aanklacht, stelt Marjon Rozema van Amnesty International.
Afschrikkende werking
Rozema: "Dit proces laat zien hoe de Griekse autoriteiten tot het uiterste zullen gaan om humanitaire hulp af te schrikken en migranten en vluchtelingen te ontmoedigen om veiligheid te zoeken aan de Griekse kust, iets wat we in een aantal Europese landen zien."
Volgens Wittenberg is de Griekse overheid daar nu ook in geslaagd. "De toestand is nu zo erg dat anderen niet meer durven te helpen. Aan de kust is er niemand meer. Alleen de kustwacht en de politie en die sturen de migranten meteen terug. Deze 'pushbacks' zijn illegaal, maar ze kunnen nu doen wat ze willen."
Die claim wordt ook gedaan door mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, die na onderzoek vaststellen dat Griekenland inderdaad zich schuldig maakt aan deze 'pushbacks'.
Dat de rechtszaak tegen Wittenberg nog altijd bezig is, is volgens Amnesty-woordvoerder Rozema een bewuste tactiek. "Zolang rechtszaken maar voortduren tegen vrijwilligers, en hen hoge straffen boven het hoofd hangen, zullen vrijwilligers minder geneigd zijn vluchtelingen in nood te helpen."
'Ik heb niets fout gedaan'
Wittenberg hoopt dat zijn rechtszaak, die al vier jaar duurt, snel kan worden afgerond. "Aanvankelijk was deze rechtszaak niet een missie, maar dat is-ie wel geworden. Ik heb, samen met de andere aangeklaagde hulpverleners niets fout gedaan en dat wil ik horen. Wij hebben geen verwachtingen, maar de hoop dat humanitaire hulp niet strafbaar wordt gesteld."
De wetgeving rond mensensmokkel
Wittenberg is voor zijn hulp - het aan land helpen van vluchtelingen - dus aangeklaagd voor mensensmokkel. Dat dit kan komt volgens Rozema door een verouderde Europese wetgeving.
"Om mensensmokkel aan te pakken heeft de EU in 2002 wetgeving ingevoerd. Daarin is het echter onduidelijk wat de positie is van reddingsoperaties en humanitaire hulp tegenover vluchtelingen die de grens over willen steken. De Europese Commissie heeft vorig jaar voor gesteld om deze twee zaken niet te criminaliseren, maar onder meer Nederland heeft aangegeven dat nog niet te willen steunen."
Wittenberg wacht het proces rustig af. "We zijn er van overtuigd dat het bewijs dat tegen ons is geleverd, niets is. Voor echte smokkel moet je georganiseerd mensen over grenzen brengen en er zelf geld aan overhouden. Daar is geen sprake van. Wij gaan dan ook voor volledige vrijspraak."