Wéér een vrouw vermoord: waarom we het moeten hebben over femicide
Afgelopen weekend werd een 33-jarige vrouw vermoord in Delft. Een 31-jarige man is vervolgens aangehouden en de politie spreekt van een aanleiding binnen de 'relationele sfeer'. Dat was ook het geval bij de schietpartij in Zwijndrecht in januari. Online wordt opgeroepen om bij dit soort berichten het beestje bij de naam te noemen: femicide, een van de meest extreme vormen van gendergerelateerd geweld.
In Nederland wordt elke acht dagen een vrouw vermoord door (ex)partnergeweld, in totaal gaat het om 40 tot 50 vrouwen per jaar. De dochter van Cora, de 21-jarige Nathalie Polak, werd in 2018 slachtoffer van femicide. De 46-jarige Gerard van D. vermoordde haar door met volle flessen drank op haar hoofd te slaan. Haar lichaam werd aangetroffen na een brand in haar appartement, vastgebonden aan bed en met een plastic zak over haar hoofd. "Hij had het gewoon op mijn dochter gemunt", vertelt Cora aan RTL Nieuws.
Nathalie had geen relatie met haar moordenaar, weet Cora. Ze kenden elkaar wel; hij was de stiefvader van een vriendin. Nathalie zou Van D. duidelijk hebben gemaakt dat ze geen interesse in hem had. "Die avond heeft hij zijn eigen behoeftes waargemaakt."
Hoe hij in de nacht van 31 december op 1 januari 2018 haar appartement binnen is gekomen, weet Cora niet. Gerard van D. is in hoger beroep veroordeeld tot 12 jaar celstraf en tbs met dwangverpleging voor doodslag. De straf is volgens Cora niet voldoende. Ze vreest er vooral voor dat hij uiteindelijk weer op straat komt: "Als zo iemand vrij komt, begint het weer opnieuw."
Machtspositie man
Is dit nou een geval van femicide? Er heerst soms onduidelijkheid over wat het precies inhoudt en wanneer je ervan kan spreken. Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, definieert het als 'een van de meest extreme vormen van gendergerelateerd geweld'. Dat is geweld op grond van iemands gender, geslacht, genderidentiteit, seksuele oriëntatie of genderexpressie. Vrouwen en mensen van de LHBTI gemeenschap zijn hier vaker slachtoffer van.
Bij femicide is vaak sprake van een machtspositie van de man en/of oefent de man controle uit op de vrouw. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een vrouw die niet uit een onveilige relatie kan ontsnappen. Als een relatie toch uitgaat, loopt een vrouw nog meer risico om slachtoffer te worden van geweld.
Registratie femicide
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), registreert moorden op vrouwen door (ex-)partners niet als femicide. En dat terwijl zes op de tien vrouwen die tussen 2017 en 2021 in Nederland door geweld om het leven kwamen, door hun (ex-)partners werden vermoord. Het daadwerkelijke aantal ligt volgens Atria waarschijnlijk nog hoger. "Er is een schokkend, gewelddadig patroon zichtbaar", zegt een woordvoerder van Atria tegen RTL Nieuws.
"We hebben meer kennis en bewustwording nodig rondom de term femicide", stelt de woordvoerder. Voornamelijk wetenschappelijk onderzoek is daarbij belangrijk. Ook zouden media en het CBS de term femicide moeten gebruiken, zodat het 'gewelddadige patroon' duidelijk in kaart kan worden gebracht.
'Genderneutraal beleid'
In Nederland wordt een 'genderneutraal beleid' gehanteerd voor moord, vertelt de woordvoerder. Dat betekent dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen de moord op een man of vrouw. De woordvoerder noemt dat 'schadelijk'. "De motieven voor moord op vrouwen zijn bijna altijd anders dan de motieven bij moord op mannen."
Atria pleit voor een 'gendersensitief' beleid, waarbij rekening wordt gehouden met de maatschappelijke verschillen tussen mannen en vrouwen. "Door in beleid rekening te houden met gender, en dus de ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen, kunnen we de signalen rondom femicide hopelijk vaker in een vroeg stadium herkennen en voorkomen", zegt de woordvoerder.
Zo zouden bij de politie bijvoorbeeld direct de alarmbellen af moeten gaan, als een vrouw meldt dat ze wordt lastiggevallen door een 'ex'.
'Ze hebben gefaald'
Elke keer dat er weer nieuws naar buiten komt over een vrouw die door een man is vermoord, denkt Cora weer aan haar dochter Nathalie. "Dan denk je: er is er weer eentje. Het had niet gehoeven."
De dader, Gerard van D., zou voor de moord al een verleden hebben gehad van het mishandelen van vrouwen, brandstichting en geweld. Vrouwen die melding van hem hadden gedaan, zijn volgens Cora niet voldoende serieus genomen. "In mijn ogen heeft de politie gefaald", zegt ze. "Als vrouw ben je gewoon de pineut. Je moet jezelf haast verstoppen."
Ze hoopt dat femicide serieuzer wordt genomen. "Elke keer dat de moord op een vrouw weer in het nieuws komt, is het weer even in opspraak tot het weer afzakt. Aan al die reacties van mensen heb je weinig, er moet iets mee gedaan worden."