Dit is waarom we geen protest meer zien in Rusland

'Stuur Poetin naar de loopgraven', 'We willen leven voor onze kinderen' en 'Stop de oorlog'. Het is 21 september 2022 en deze leuzen worden gescandeerd door honderden mensen in de straten van Moskou. De Russische president Vladimir Poetin heeft zojuist een gedeeltelijke mobilisatie aangekondigd. Dertigduizend reservisten moeten zich melden om mee te vechten in de oorlog.

Protesten in september

Na het televisieoptreden van Poetin gaan Russen door het hele land de straat op. Het protest wordt keihard neergeslagen door de politie. Ruim 1300 demonstranten in 38 verschillende steden worden opgepakt. De beelden van het zeldzame protest tegen Poetin gaan de wereld over. Het lang gehoopte verzet van de Russen zelf stemt hoopvol in het Westen.

Maar in de dagen na het historische verzet, blijft het stil. Nu, een jaar na de inval in Oekraïne is het nog steeds stil. En daar zijn meerdere redenen voor.

Groot Russisch draagvlak voor de oorlog

De Oekraïense president Volodimir Zelenski doet regelmatig een beroep op het Russische volk om de oorlog te stoppen. Zo sprak hij ze in een nieuwjaarstoespraak nog direct toe: "Jullie leider verstopt zich achter de troepen, achter raketten, achter de muren van zijn residenties en paleizen. Hij verstopt zich achter jullie en verbrandt jullie land en jullie toekomst. Niemand zal jullie vergeven voor deze terreur."

Of de emotionele woorden van Zelenski indruk hebben gemaakt in Rusland is maar de vraag. Uit onderzoek van het enige onafhankelijke onderzoeksbureau in Rusland, Levada, blijkt dat de meerderheid van de Russen de invasie steunt. 74 procent van de Russen staat achter de invasie, 20 procent is tegen. De 'militaire operatie', zoals de oorlog in Rusland genoemd wordt, roept bij de meeste ondervraagde Russen een gevoel van trots op. Trots op het vaderland.

'Terug in Sovjettijd'

"Dat is de oude imperiale gedachte'', zegt Ruslandkenner Hans van Koningsbrugge. Hij beaamt dat Levada betrouwbaar is, maar dat het gissen blijft naar hoe eerlijk de Russische bevolking dit soort vragen beantwoordt. "Ze zijn in Rusland terug in de Sovjettijd. Op straat zeg je wat er van je verwacht wordt en thuis aan de keukentafel verkondig je je eigen mening."

"De staatsmedia spelen hierin ook een rol. Daar wordt verteld dat iedereen die tegen de oorlog is, een slechte Rus is."

Onafhankelijke nieuwsmedia verbannen

Alle onafhankelijke nieuwsmedia zijn verbannen in Rusland. De mediaplatformen die nog wel bestaan zijn streng gecensureerd. Zo is het verboden om over de oorlog te praten. Steevast wordt de oorlog een 'militaire operatie' genoemd. Journalisten die kritisch schrijven over het Russische regime of de Russische troepen kunnen tot 15 jaar cel krijgen.

De Russische burger is overgeleverd aan staatsmedia. En daarop draait de propagandamachine overuren: de overheid van Zelenski zijn nazi's, de meeste Oekraïners willen gewoon bij Rusland horen en de Russische troepen doden enkel soldaten en zeker geen onschuldige burgers.

Het beeld van het Kremlin

"Alleen de mensen die in staat zijn om een VPN te gebruiken kunnen andere informatie van het internet halen. Dat zijn vaak ook degenen die hoogopgeleid zijn en een ander wereldbeeld hebben." En zo blijven de meeste mensen die geen toegang hebben tot het vrije internet, in het beeld wat het Kremlin schets geloven.

Naast nieuwsmedia, zijn ook bijna alle sociale media verboden in Rusland. Sinds maart zijn Facebook en Instagram niet meer bereikbaar. Op TikTok mag alleen nog content uit Rusland worden bekeken. YouTube is nog wel vrij beschikbaar, net als de berichtenapp Telegram.

Veel Russen zijn gevlucht

Bovendien zijn veel Russen die tegen de oorlog zijn niet meer in het land. Er zijn geen officiële cijfers van hoeveel Russen het land uit zijn gevlucht sinds de oorlog in Oekraïne begon, maar de schatting loopt in de miljoenen. Nadat Poetin de gedeeltelijke mobilisatie aankondigde, vluchtten in ieder geval 700.000 Russen het land uit.

"Toen zijn veel Russen gevlucht die het risico liepen om in het leger te belanden. Maar om Rusland uit te vluchten, vooral wanneer je naar het Westen wil, heb je geld en een netwerk nodig. En dat zijn weer de mensen met een bredere visie op de wereld dan alleen de Russische bubbel.''

Na de afgekondigde mobilisatie werd het loeidruk aan de grens met Georgië, zoals te zien is in onderstaande video:

Het Kremlin grijpt keihard in bij demonstraties

Het harde ingrijpen van de Russische politie speelt ook een rol bij het gebrek aan demonstraties. "We moeten niet vergeten dat Poetin een persoonlijk leger van 400.000 man heeft. Rusland is een politiestaat." Op beelden van de protesten in september is te zien dat de politie de demonstranten keihard aanpakt.

De consequenties van protesteren tegen de oorlog zijn meedogenloos. Zo werden sommige demonstranten op het politiebureau de keus gegeven om zich aan te melden bij het leger of een gevangenisstraf van 15 jaar te riskeren.

Als je goed kijkt, is er toch protest

En toch is er protest in Rusland. Niet in de vorm van protest die direct opvalt, zoals de demonstraties in september, maar een stil protest. Er worden bloemen gelegd bij de standbeelden van Oekraïense dichters. Mensen hangen groene lintjes aan lantaarnpalen en hekwerken, omdat het blauw en geel van de Oekraïense vlag samen groen maakt. Zo nu en dan duikt er een sticker op in een metrostation met daarop de tekst 'No War'.

Dat het protest bij ons in het Westen niet zo zichtbaar is, betekent dus niet dat het er niet is. Of dat stille protest zin heeft? "Zeker'', zegt van Koningsbrugge. "Al is het alleen maar om de mythe te doorbreken dat het hele Russische volk achter de oorlog staat. Elk verzet heeft zin."