Mexicaanse overheid regelmatig betrokken bij aanslagen op journalisten
Doodgeschoten worden voor de ogen van je 12-jarige zoon: het was het lot van de Mexicaanse journalist Heber López die over het 'verkeerde onderwerp' schreef. Dat Mexico het gevaarlijkste land ter wereld is voor journalisten weten veel mensen wel. Maar dat de overheid hier vaak verantwoordelijk voor is, weten maar weinigen. "95 procent van de moorden op journalisten blijft onbestraft."
Ernesto Mendez was afgelopen jaar de dertiende Mexicaanse journalist die werd vermoord. Hij zat in een kleine bar, van zijn eigen familie, toen gewapende mannen binnenstormden en het vuur openden. Mendez schreef over corruptie en drugscriminaliteit - precies de twee onderwerpen die je in Mexico de kop kunnen kosten.
Officieel worden in Mexico momenteel vijftien journalisten vermist. Hun lichamen zijn nooit teruggevonden, maar aangenomen wordt dat ze niet meer leven. Sinds 2005 zijn er in het land 135 journalisten vermoord - dat zijn er meer dan zeven per jaar. Daarnaast vinden er ontvoeringen, bedreigingen, intimidaties en spionage plaats.
Dat is deels te verklaren door het bendegeweld in Mexico. De laatste jaren is de invloed van kartels alleen maar toegenomen. Er worden sowieso meer geweldsmisdrijven gepleegd, dus ook tegen journalisten. Maar dat is niet het enige.
Overheid regelmatig betrokken
"De Mexicaanse overheid is met enige regelmaat betrokken bij aanslagen op journalisten", zegt de Nederlander Jan-Albert Hootsen, die vertegenwoordiger is van de Committee to Protect Journalists in Mexico. "Niet zozeer de landelijke overheid, maar medewerkers in deelstaten."
Veel van hen hebben banden met kartels. Om succesvol te zijn moeten kartels politie, militairen en lokale politici omkopen. Die zijn daar gevoelig voor, omdat ze vaak slecht worden betaald.
Tyler Mattiace van Human Rights Watch Mexico, legt uit dat vooral voor lokale politieagenten de werkomstandigheden erg slecht zijn. "Ze zijn vaak niet eens officieel in dienst", zegt Mattiace. "Terwijl dat in Mexico wel nodig is om bijvoorbeeld toegang tot betaalbare gezondheidszorg te krijgen."
Agenten worden zelfs gedwongen tot het doen van illegale activiteiten. "Veel agenten krijgen geen dienstwapen. Die moeten ze zelf - illegaal - kopen." Dat moet dan via de kartels. Zo is het voor agenten onvermijdelijk daarmee in contact te komen. "En dat is dus gewoon onderdeel van het systeem", zegt Mattiace.
Bedreigd door burgemeesters
Journalisten komen vooral in de problemen als ze schrijven over de banden tussen overheidsfunctionarissen en de georganiseerde misdaad. "Ik ken talloze anekdotes van journalisten die bedreigd worden door lokale burgemeesters", zegt Hootsen.
Journalist Heber López Vásquez werd in zijn eigen huis voor de ogen van zijn 12-jarige zoon doodgeschoten. Het was slechts een dag nadat hij een reportage had gepubliceerd waarin hij een lokale politicus ervan beschuldigde smeergeld aan te nemen van drugscriminelen. Kort erna werden twee mannen met het moordwapen gearresteerd - één van hen was de broer van de politicus.
Toch is er, meer dan een jaar later, nog niemand gestraft voor de moord. Dat is geen uitzondering. "95 procent van de moorden op journalisten blijft onbestraft", zegt Hootsen. "Vaak wordt er niet eens een onderzoek gestart. Of gedaan alsof. Voor de nabestaanden is dat echt verschrikkelijk."
Journalisten 'vijanden van Mexico'
Ook omdat het thema bij de landelijke politiek geen prioriteit heeft. Sterker nog: president Andrés Manuel López Obrador heeft in zijn wekelijkse persconferentie een apart onderdeel ingebouwd om de (volgens hem) leugens van de pers van die week te bespreken.
"Zijn rol is problematisch", zegt Hootsen. "Hij zet kritische journalisten weg als de vijanden van Mexico. Het zorgt ervoor dat mensen die hem steunen, vinden dat journalisten die worden aangevallen dat eigenlijk wel verdiend hebben."
Te weinig geld
Tegelijkertijd onderneemt López Obrador nauwelijks stappen om het geweld tegen te gaan. Instituties die daarvoor zijn opgericht, hebben te weinig geld en zijn onderbemand. De vermoorde Heber López stond onder bescherming van zo'n organisatie. Bedreigde journalisten krijgen een koord met een alarmknop - maar als er gewapende mannen voor je neus staan, heb je daar niet zoveel aan.
De Committee to Protect Journalists probeert journalisten te helpen als ze Mexico of een deelstaat willen verlaten voor hun veiligheid. Ook probeert de organisatie netwerken van journalisten op te zetten zodat ze elkaar kunnen ondersteunen. "Maar het is veel te weinig", zegt Hootsen. "De bal ligt bij de overheid. Zij moeten stappen nemen."