SCP: ongelijkheid in samenleving is structureel en hardnekkig
In de Nederlandse samenleving wordt je positie door veel meer factoren bepaald, dan de meeste mensen denken. Niet alleen de hoeveelheid geld die je hebt, de opleiding die je hebt gedaan of het beroep dat je uitvoert spelen een rol, maar ook je netwerk, leefstijl, uiterlijk en gezondheid dragen bij aan je positie op de maatschappelijke ladder.
Dat schrijft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in een grote studie naar 'eigentijdse ongelijkheid'. Het SCP zegt dat een bredere blik nodig is om te zien hoe ongelijkheid er werkelijk uitziet.
Muzieksmaak en vrienden spelen een rol
Het planbureau laat zien dat economische ongelijkheid 'verstrengeld' is met andere ongelijkheden. Deze ongelijkheden kunnen persoonsgebonden (gezondheid, uiterlijk, zelfvertrouwen), sociaal (mensen met wie je over persoonlijke zaken spreekt, of die je kunnen helpen) en cultureel (muzieksmaak, voornaam, digitale vaardigheden) zijn.
Het planbureau ondervroeg 6.800 Nederlanders en koppelde hun antwoorden aan gegevens van statistiekbureau CBS over hun economische situatie. Dit resulteerde in het rapport Eigentijdse Ongelijkheid.
Zeven sociale klassen
Met behulp van een statistisch model verdeelden de onderzoekers hen over zeven op elkaar lijkende groepen: de sociale klassen.
De klassen in het rapport van de SCP:
- de werkende bovenlaag (19,9 procent)
- de jongere kansrijken (8,6 procent)
- de rentenierende bovenlaag (12,2 procent)
- de werkende middengroep (24,9 procent)
- de laagopgeleide gepensioneerden (18,1 procent)
- de onzekere werkenden (10 procent)
- het precariaat (mensen die zeer kwetsbaar en kansarm zijn, 6,3 procent).
Het verschil tussen de sociale klassen: de hoogste, de 'werkende bovenlaag', scoort goed op alle aspecten. De daarop volgende ‘jongere kansrijken’ niet: zij zitten economisch in de middenmoot, maar compenseren dat door hun goede score op gezondheid, netwerk en digitale vaardigheden.
De positie van de onderste sociale klasse, het 'precariaat', ziet het SCP als zorgwekkend. Deze groep heeft het financieel het slechtst, is het ongezondst, heeft de meeste mentale problemen en heeft het minste vertrouwen in de medemens en in de politiek. Een op de zes Nederlanders behoort tot een van de laatste twee groepen.
Economische maatregelen onvoldoende
De verschillen tussen de groepen zijn 'groot en hardnekkig' en hier moet volgens het planbureau nodig wat aan veranderen. De belangrijkste boodschap: erken dat ongelijkheid een complex probleem is, dat niet alleen te bestrijden is met economische maatregelen.
Deze maatregelen zijn namelijk vaak niet efficiënt genoeg en gaan voorbij aan de noodzaak van het hebben van een sociaal netwerk, digitale vaardigheden en gezondheid, waarschuwt het bureau.
Doelgroepenbeleid achterhaald
Daarnaast waarschuwt het planbureau voor het klassieke doelgroepenbeleid van het kabinet, dat volgens het SCP achterhaald is. "Die doelgroepen komen namelijk in meerdere sociale klassen voor en kunnen niet over één kam worden geschoren."
Ook de verantwoordelijkheid voor het verbeteren van de eigen positie bij de individuele burger leggen is niet ideaal, want de lager ingedeelde klassen lukt dat minder.
Het SCP concludeert in het rapport dat de 'structurele ongelijkheid', 'hardnekkig' is en 'grote gevolgen' heeft, ook voor de samenleving als geheel. Om deze structurele ongelijkheid tegen te gaan, wil het planbureau een discussie op gang brengen over hoe mensen op meerdere fronten tegelijk geholpen kunnen worden.
Er kan volgens het bureau veel gerichtere hulp geboden worden, met name op cruciale momenten in het leven, om de samenleving zo beter in de richten dat de verschillen een minder grote rol spelen.