Dit betekent de winst van BBB voor het stikstofbeleid

De BBB van Caroline van der Plas voerde de afgelopen maanden uitgebreid campagne tegen de stikstofmaatregelen. De partij heeft voor de verkiezingen twee belangrijke breekpunten op het gebied van stikstof gepresenteerd, die ze zeggen in alle provincies hoog te zullen houden: het jaartal 2030 moet uit de wet (de stikstofuitstoot hoeft dan pas in 2035 gehalveerd te zijn) en er mogen nooit en te nimmer boeren verplicht worden uitgekocht.

Daarmee heeft de partij de verkiezingen gewonnen. De BBB is in een klap de grootste geworden in bijna alle provincies en in de Eerste Kamer.

Fors verlies CDA 

Voor het CDA is het juist omgekeerd. Veel kiezers zijn weggelopen bij de partij, die van negen zetels in de Eerste Kamer teruggaat naar vijf zetels. Dat maakt het ook een lastige dag voor CDA-Tweede Kamerlid Derk Boswijk. Hij was campagneleider van de weinig succesvolle Provinciale Statenverkiezingen.

Boswijk zegt vandaag dat het voor hem nu reden is om in de Tweede Kamer 'scherper aan de wind te gaan zeilen' rond de stikstofmaatregelen. En dat betekent, zegt hij, dat gedwongen uitkoop van grote stikstof-uitstoters alleen mag als álle andere mogelijkheden zijn uitgeput.

Boeren moeten volgens Boswijk eerst andere mogelijkheden aangeboden krijgen, zoals subsidieregelingen om landbouwbedrijven te innoveren of te verplaatsen. "Ze moeten nu echt over de brug komen", wijst Boswijk naar het kabinet.

2030

Maar om te zeggen dat 2030 als deadline om de stikstofuitstoot te halveren door deze uitslag nu definitief van tafel is, zover wil Boswijk niet gaan. "We moeten niet focussen op de deadlines. Boeren krijgen daarmee het mes op de keel gezet als er wordt gedreigd met onteigening."

De beste manier om de stikstofuitstoot terug te brengen is op basis van vrijwilligheid, zegt Boswijk. "Als we gedwongen gaan uitkopen dan komen we collectief voor de rechtbank terecht."

Stikstofbeleid, hoe zit het ook alweer?

Het kabinet stelt de kaders voor het stikstofbeleid: zo staat in de stikstofwet (die overigens nog moet worden aangenomen in beide Kamers) dat de stikstofuitstoot in 2030 met de helft verminderd moet zijn, in plaats van in 2035. Het kabinet heeft daarnaast besloten dat de piekbelasters als eerste moeten worden aangepakt.

Voor de rest is het aan de provincies: met hen is afgesproken dat zij op uiterlijk 1 juli hun zogenoemde 'gebiedsgerichte aanpak' moeten inleveren. Daarin moet staan hoe zij de stikstofdoelen in hun provincie willen halen, maar ook doelen op het gebied van bijvoorbeeld lucht- en waterkwaliteit.

Minister Van der Wal waarschuwde al eerder dat als die plannen niet toereikend zijn, provincies geen aanspraak kunnen maken op hun deel van de ruim 24 miljard euro die het kabinet heeft klaarliggen voor het uitvoeren van de stikstofplannen.

Daarnaast is de vraag ook in hoeverre er nog echt iets kan veranderen, zeggen ingewijden. Organisaties als Mobilisation for the Environment en Greenpeace staan klaar om het kabinet voor de rechter te slepen als het stikstofbeleid in hun ogen niet voldoet.

Niets veranderen

Tweede Kamerlid van D66, Tjeerd de Groot, is een groot voorstander van de stikstofmaatregelen. CDA'er Boswijk verweet De Groot tijdens de verkiezingscampagne dat hij polariseerde door te blijven wijzen op de plicht van boeren om stikstofuitstoot te verminderen. Omdat de D66'er volgens Boswijk daarmee BBB in de kaart had gespeeld noemde hij hem vandaag tijdens forumdiscussie 'de beste campagneleider van BBB'.  

De Groot benadrukt vandaag achter de kabinetsafspraken rond stikstof te blijven staan. "Als je wil dat de vergunningverlening voor de bouw van huizen weer op gang komt, dan moet je iets doen aan de stikstofuitstoot."

Daar gaat wat De Groot betreft niets aan veranderen. Hij wijst daarbij op de uitspraken van Stikstofminister Christianne van der Wal van coalitiegenoot VVD. Die zei gisteravond voor de camera van RTL Nieuws dat er geen keuze is. "Je kunt niet zeggen: ik ga geen stikstofbeleid uitvoeren, maar wel huizen bouwen."

De Groot: "Ik vond dat Van der Wal het mooi zei, het kan namelijk niet allebei waar zijn. En dat kan alleen als je de stikstofaanpak doorvoert. You can't have your cake and eat it."

D66 blijft achter de stikstofaanpak staan zoals die door het kabinet is voorgenomen. "Het is aan BBB om hun ideeën in de praktijk te brengen. Zij moeten in de provincies kijken of ze een meerderheid kunnen vinden. Maar wat D66 gaat er niets veranderen, we houden ons aan de afspraken in het coalitieakkoord. Daar hebben we ook campagne op gevoerd."

Nieuwe provinciebesturen

Wat er nou echt gaat gebeuren zal afhangen van de nog te vormen provinciebesturen. In veel provincies lijken coalitiepartijen CDA en VVD meer sympathie te hebben voor de lijn van BBB dan de lijn van het kabinet. Zo gaven de partijen in verschillende online kieswijzers aan tegen de verplichte uitkoop van boeren te zijn en zelfs 'in verzet' te willen komen tegen de stikstofplannen van het kabinet.

Als het kabinet er tegen de wil van provincies voor kiest wel vast te houden aan de doelen, zal dat grote conflicten op kunnen leveren. En dat ligt gevoelig, omdat de coalitie de provincies op meer dossiers hard nodig heeft: woningbouw en migratie bijvoorbeeld.

'Vertraging verwacht bij uitvoer stikstofplannen'

"Minister Van der Wal zegt dat ze vast blijft houden aan de stikstofplannen, maar de kans dat die ongewijzigd doorgaan is na gisterenavond een heel stuk kleiner geworden", zegt politiek verslaggever Marieke van de Zilver. "CDA-leider Wopke Hoekstra waarschuwde vandaag al dat het wat hem betreft niet langer 'business as usual' kan zijn en ook in andere coalitiepartijen wordt nagedacht of er manieren zijn om BBB tegemoet te komen."

"D66 wil juist koste wat kost vasthouden aan de doelen. Dat zorgde vanochtend al voor wrijving tussen de coalitiepartijen, toen CDA-campagneleider Derk Boswijk D66-kamerlid Tjeerd de Groot verweet 'de belangrijkste campagneleider voor BBB' te zijn geweest."

Volgens Van de Zilver is vertraging bijna onvermijdelijk. "Wat niet helpt, is dat er nog altijd weinig duidelijkheid is over de concrete plannen van het kabinet. Zo zou pas volgende maand meer bekend worden over de 'piekbelastersaanpak', gericht op het uitkopen van de grootste uitstoters. Ingewijden houden er rekening mee dat provincies het kabinet zullen vragen nog even te wachten met de bekendmaking daarvan, zodat de nieuwe provinciale statenleden er eerst over kunnen praten. Zo'n vraag zou ook kunnen komen voor de gebiedsgerichte plannen die op 1 juli moeten worden ingeleverd. Minister Van der Wal kan bijna niet anders dan aan zulke verzoeken voldoen, en dat zou meteen de eerste vertraging betekenen."