Hoe Rusland en China hun banden versterken: 'Blok tegen het Westen'

Vandaag kwam het driedaagse bezoek van Xi aan Rusland ten einde. Een opvallend bezoek, gezien de zeer gespannen situatie die op het wereldtoneel is ontstaan door de Russische agressie tegen Oekraïne.

'Economisch binden'

Door de aanval op Oekraïne is Rusland meer afhankelijk geworden van China. "Het lijkt erop dat Xi een belangrijk doel heeft verwezenlijkt: Rusland economisch nog sterker aan China binden", zegt China-correspondent Roland Smid vanuit Shanghai. "Zo zijn er deals gesloten op het gebied van bosbouw en landbouw. Details zijn niet gegeven, maar we weten nu al wel dat China erg veel hout uit Rusland importeert. Dat zal alleen maar toenemen."

Een grote deal op het gebied van energie werd tijdens het bezoek niet gesloten. Nu Rusland zijn olie en gas niet langer verkoopt aan Europa, zou China in het gat willen springen, is de gedachte. Zo hoopte Poetin op goedkeuring van Xi voor de aanleg een nieuwe gaspijpleiding van Siberië naar China. Maar de Chinese president zou vooralsnog willen voorkomen dat hij te maken krijgt met strengere economische sancties, die de economie in zijn eigen land zouden kunnen schaden.

Rode lijn

Hetzelfde geldt voor het leveren van wapens. De laatste weken gingen geruchten rond dat China wapens zou willen leveren aan Rusland. Hiermee zou Xi Jinping wat betreft de EU een 'rode lijn' overschrijden. Wat volgens EU-voorzitter Zweden hoe dan ook consequenties zal hebben.

Smid: "Je kunt je daarom afvragen of Poetin zijn doelen wel bereikt heeft. China heeft geen wapenleveranties beloofd. En China heeft ook geen steun uitgesproken voor de invasie van Oekraïne. Alhoewel je zou kunnen zeggen dat die steun er impliciet wel is, alleen al door dit staatsbezoek af te leggen en bijvoorbeeld niet met de Oekraïense president Zelensky te spreken."

Signaal afgeven

De ontmoeting van de twee autocratische leiders diende dan ook vooral om een signaal af te geven aan de rest van de wereld. Namelijk: wij blijven samenwerken en maken ons niet ondergeschikt aan de Verenigde Staten en hun westerse bondgenoten.

"Veel meer dan een jaar geleden laat China toch heel duidelijk merken dat het Rusland steunt", zegt universitair docent Oost-Azië Studies Casper Wits. "Zo ontstaat er een blok tegen het Westen."

Een blok waar ook andere landen naartoe bewegen, zoals Zuid-Afrika en Brazilië. Wits: "Steeds meer ontwikkelingslanden in Afrika en Zuid-Amerika staan niet langer alleen maar achter het Westen, maar staan ook open voor Rusland en China. Dit zijn gigantische veranderingen."

Zo hield Zuid-Afrika, dat 'neutraal' claimt te zijn in de Oekraïne-oorlog, vorige maand in eigen land controversiële legeroefeningen met Rusland en China. De drie landen werken ook politiek en economisch samen in het BRICS-verband (Brazilië, Rusland, India en Zuid-Afrika), iets wat verder zou kunnen uitgroeien tot een machtsblok op het wereldtoneel.

Autoritaire staten

"Toch moeten we ook realistisch blijven", zegt Wits. "Het Westen blijft economisch gezien veel belangrijker voor China, gezien de grote afzetmarkten in Europa en Amerika."

Al kijkt Xi Jinping inmiddels duidelijk verder dan alleen de economie. Wits: "Hij kijkt ook naar die andere strijd die gaande is in de internationale gemeenschap: ideologie. China en Rusland willen de macht van autoritaire staten versterken, ook binnen instituties zoals de VN. Met als doel dat hun belangen sterker zullen wegen dat tot nu toe."

China als vredestichter?

Tijdens hun ontmoeting spraken Poetin en Xi ook over vrede in Oekraïne. "Als het aan China ligt, dan komt er zo snel mogelijk een staakt-het-vuren", zegt correspondent Smid. "En dan onderhandelingen. Al hebben de Chinezen verder geen details bekendgemaakt."

Poetin heeft gezegd dat hij het Chinese vredesinitiatief waardeert. Maar zowel Oekraïne als de VS vinden dat het Rusland alleen maar in de kaart zou spelen, omdat Rusland dan de in Oekraïne veroverde gebieden voorlopig zou behouden. China heeft de Russische invasie van Oekraïne nooit publiekelijk veroordeeld.