D-day voor zzp'ers: Hoge Raad komt met uitspraak Deliveroo
Waren de bezorgers van Deliveroo zzp'ers of hoorden ze 'gewoon' in loondienst te zijn? Alle ogen zijn vrijdagochtend gericht op de hoogste rechter. De Hoge Raad doet dan een lang verwachte uitspraak in een belangrijke zaak over schijnzelfstandigheid, een strijd tussen vakbond FNV en de bezorgdienst. En de sector kijkt mee.
De zaak werd al twee keer 'aangehouden', zoals dat in juridische termen heet. Eigenlijk zou er al op 23 december vorig jaar uitspraak worden gedaan, maar dat werd verschoven naar februari en weer verschoven naar maart. Het gebeurt vaker, zeggen betrokkenen rond de zaak die RTL Z sprak. Maar dat het zo lang duurt, is uitzonderlijk.
Het zegt iets over de moeilijke knoop die moet worden doorgehakt. Welke en waarom? We leggen het uit in vier vragen en antwoorden.
Een opfriscursus, waar draait deze zaak om?
Bezorgdienst Deliveroo begon in 2015 met het bezorgen van maaltijden in Nederland. Inmiddels is het bedrijf hier niet meer actief. In de eerste jaren kregen de bezorgers nog een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Maar vanaf 2018 werden die contracten niet meer verlengd en moesten de bezorgers als zelfstandige zonder personeel aan de slag (zzp’er).
Vakbond FNV was het daar niet mee eens en spande in datzelfde jaar nog een rechtszaak aan om een arbeidsovereenkomst af te dwingen voor de bezorgers. De zaak is, na uitspraken van de kantonrechter en het hof en beroep daartegen van Deliveroo, inmiddels aanbeland bij de hoogste rechter: de Hoge Raad.
De grote vraag is of de maaltijdbezorgers van Deliveroo werkten op basis van een arbeidsovereenkomst en de rechten hebben die daarbij horen, zoals doorbetaling bij ziekte, vakantiegeld en pensioenopbouw. Waren de zzp’ers van Deliveroo schijnzelfstandigen die recht hebben op een dienstverband?
Wat zegt de rechter?
De uitspraak van de Hoge Raad wordt vrijdagochtend verwacht, die is er dus nog niet. Maar lagere rechters hebben zich al wel gebogen over het vraagstuk. En zowel de kantonrechter als het gerechtshof in Amsterdam vinden dat de bezorgers gewone werknemers met een arbeidsovereenkomst zijn, en dus geen zzp’ers.
In de zomer van vorig jaar kwam de advocaat-generaal, een onafhankelijke adviseur van de Hoge Raad, bovendien tot eenzelfde conclusie. "De rechtsverhouding tussen Deliveroo en haar bezorgers geldt als arbeidsovereenkomst", adviseerde Ruth de Bock.
Ook al hadden de bezorgers individuele contracten bij Deliveroo en enige vrijheid om hun diensten in te vullen, de manier waarop het werk werd uitgevoerd was feitelijk hetzelfde voor alle bezorgers, zegt De Bock. Inclusief standaardcontracten.
Het werk dat de maaltijdbezorgers deden, was zo’n wezenlijk onderdeel van de bedrijfsvoering van Deliveroo ('ingebed' is de omschrijving die ook wel wordt gebruikt), dat de bezorgers in dienst werkten van de andere partij. En dus geen zelfstandig ondernemer waren, vindt de advocaat-generaal.
Deliveroo bepaalde bijvoorbeeld de hoogte van het loon en kon de bezorgers volgen en controleren via speciale software. Wat erop duidt dat de bezorgers geen echte zelfstandigen waren.
Oké, gelopen race dus?
Adviezen van de advocaat-generaal worden vaak gevolgd door de rechters, maar niet altijd. FNV-bestuurder Anja Dijkman ziet de uitspraak desondanks met vertrouwen tegemoet. De bond voert meer zaken tegen Deliveroo en het bedrijf verzet zich volgens Dijkman tot het laatste toe. "Omdat het goedkoper is." Als de bezorgers geen zzp’ers zijn, betekent dat volgens haar dat het bedrijf moet gaan betalen.
Volgens Dijkman heeft FNV niets tegen zzp’ers, zo lang het maar echte ondernemers zijn. "Aan het werk van de bezorgers veranderde niets toen Deliveroo bepaalde dat ze als zzp’er verder moesten. Maar de risico’s, zoals ziekte of arbeidsongeschiktheid, waren sindsdien wel voor hen." Het bezorgen van maaltijden is een kernactiviteit van Deliveroo en moet daarom door werknemers worden gedaan, zegt Dijkman, wijzend naar de eerdere uitspraken en conclusies.
Deliveroo zelf is inmiddels vertrokken uit Nederland en compenseerde de 9000 bezorgers met een vertrekpremie. Het bedrijf laat weten niet vooruit te willen lopen op de uitspraak, maar uit de strijd die is gevoerd blijkt wel dat het bedrijf de zaak géén gelopen race acht. Zo zouden de bezorgers niet voldoen aan de eisen die gelden voor een arbeidsovereenkomst, bijvoorbeeld omdat ze zich vrijelijk mogen laten vervangen als zij zelf niet kunnen of willen werken.
Waarom is deze uitspraak ook belangrijk voor anderen?
Wanneer ben je voor de wet zzp’er en wanneer ben je in loondienst? Het is een vraag waar politiek Den Haag en de Belastingdienst al een aantal jaar mee worstelen, temeer omdat het aantal zzp’ers in Nederland maar blijft groeien. Het kabinet wil schijnzelfstandigheid tegengaan met nieuwe regels. Maar duidelijk beleid en handhaving bleven tot nu toe uit en daarmee zitten veel bedrijven die zzp'ers inhuren en zzp'ers zelf in onzekerheid.
De ogen zijn vrijdag gericht op de Hoge Raad in de hoop dat rechters een stukje duidelijkheid gaan verschaffen. Gaat de Hoge Raad mee in de conclusie dat het werk van de bezorgers van Deliveroo teveel is ingebed om zelfstandige te kunnen zijn? Dan kan dat ook het geval zijn voor andere ondernemers, zoals zzp’ers in de zorg of het onderwijs.
"Het wordt jurisprudentie waar anderen op terug kunnen vallen", zegt FNV-bestuurder Dijkman. En daarmee kan het gevolgen hebben voor de hele sector. "Voor de hele arbeidsmarkt."
