Navalny weer voor rechter, maar uitkomst staat al vast: 'Totale poppenkast'

De rechtszaak wordt niet in de rechtbank behandeld, maar in de strafkolonie waar Navalny vastzit, in de Russische plaats Melechovo. Journalisten zijn niet welkom, maar kunnen via een videoverbinding meekijken. Te zien is dat Navalny ernstig vermagerd is.

"De Russische strafkampen zijn erop ingericht gevangenen te breken", zegt Olaf Koens, die jarenlang correspondent was in Rusland. "Ze zijn weinig veranderd sinds de tijd van de goelags, de straf- en werkkampen uit de Sovjetperiode. Je krijgt net genoeg eten om te overleven. Cipiers houden hem 's nachts wakker, overdag moet hij werken."

'Misdadig slecht'

Ook wordt Navalny 'om het minste of het geringste' in een isoleercel opgesloten. "Dat is echt een donker gat van een paar vierkante meter. De behandeling van gevangenen, en zeker politiek gevangenen, in dit soort kampen is misdadig slecht."

Navalny, die twee weken geleden 47 jaar werd, zit al ruim twee jaar vast in zo'n strafkamp. Hij was in eerste instantie veroordeeld tot 2,5 jaar cel, vorig jaar kwam daar nog eens 9 jaar bovenop. Als er inderdaad 30 jaar bijkomt, is Navalny hoogbejaard tegen de tijd dat hij wordt vrijgelaten - als hij het zolang volhoudt.

"Hij heeft kiespijn en last van zijn rug", zegt Koens. "Maar Navalny is strijdlustig. Hij is zelf jurist, en kent zijn rechten. Hij voert een papieren loopgravenoorlog om ieder glas water."

'Extremisme' 

Vandaag, op de eerste dag van de publieke behandeling, verdedigde Navalny zich tegenover welgeteld zeven aanklachten, waaronder het 'oprichten van een extremistische organisatie'. Daarmee wordt zijn Anti-Corruption Foundation bedoeld, de organisatie die Navalny in 2011 oprichtte om corruptie onder hooggeplaatste overheidsmedewerkers te onderzoeken.

"De Anti-Corruption Foundation is nog steeds actief, vanuit het buitenland weliswaar", zegt Koens. "Ze kaarten bijvoorbeeld ook corruptie binnen het Russische leger aan. Daarom probeert Rusland de boel nog verder onder druk te zetten." Vorige week werd een voormalig campagneleider van Navalny al tot 7,5 jaar cel veroordeeld, omdat zij de organisatie mede zou hebben opgezet.

Navalny wordt ook beschuldigd van nazisme, vermoedelijk omdat hij - via zijn team - steun uitsprak voor Oekraïne. Verder zou Navalny onder meer extremisme aanwakkeren en financieren. Voor alles samen hangt hem een celstraf van 15 tot 30 jaar boven het hoofd.

'Totale farce'

Navalny kreeg zijn eigen dossier van tevoren nog niet te zien, omdat hij in een isoleercel zat. In de rechtszaal vandaag sprak hij drie minuten. Hij weersprak de autoriteit van de rechter, die uit Moskou kwam, terwijl de zitting daar helemaal niet plaatsvond. "Je moet je terugtrekken", zei Navalny. "Het is duidelijk dat in dit proces jouw onafhankelijkheid, om het zacht uit te drukken, zeer beperkt is."

"Rechtsspraak in Rusland is een totale farce", bevestigt Ruslanddeskundige Hans van Koningsbrugge van de Rijksuniversiteit Groningen. "Een rechter krijgt gewoon te horen wat hij moet beslissen. Het gaat erom wat de staat vindt dat er moet gebeuren." 

Toch zou het proces weken, of zelfs maanden kunnen duren. "Je kunt je afvragen waarom ze dat hele toneelspel nog opvoeren", verzucht Van Koningsbrugge. "Kennelijk wil men toch nog de schijn van wetmatigheid ophouden."

'Geen spijt'

In de Russische media is nauwelijks aandacht voor de zaak van Navalny. "Kritische media zijn er niet meer en de staatstelevisie zwijgt dit dood", zegt Van Koningsbrugge. Volgens hem heeft de gemiddelde Rus waarschijnlijk ook weinig interesse in de zaak. "Die heeft wel wat anders aan zijn hoofd. De hoge inflatie bijvoorbeeld, door de oorlog."

Navalny werd in 2020 in Rusland vergiftigd met het gif novitsjok. Hij raakte in coma en verbleef tijdens zijn herstel een aantal maanden in Duitsland. Begin 2021 keerde hij terug in Rusland, waarop hij direct werd gearresteerd. Toch zei Navalny vorig jaar geen spijt te hebben van zijn terugkeer.

"Lang voor dit gebeurde heb ik het daar wel eens met hem over gehad", zegt Koens. "Hij wilde nooit de politicus-in-ballingschap worden, niet de betweter in het buitenland. Hij zei: 'Ik heb maar één land, en dat is Rusland. Dat moet je van binnenuit veranderen'."