Extreme hitte en vochtige lucht: hoge 'natteboltemperatuur' levensgevaarlijk
De opwarming van de aarde is duidelijk terug te zien in de gemiddelde temperatuur op de wereld. Nog nooit was het op aarde warmer dan vorige week. Niet alleen de gemiddelde temperatuur is hoog: de uitschieters naar boven zijn op meerdere plekken op de wereld enorm. In combinatie met een hoge luchtvochtigheid kan dat zorgen voor potentieel dodelijke weersomstandigheden.
Op verschillende plekken is het momenteel extreem warm. In het zuiden van de VS lopen de temperaturen hoog op, in Koeweit schommelen de maxima deze week tussen de 44 en 48 graden, en ook in Zuid-Italië, Spanje en Zuid-Oost Azië is het ronduit heet.
Zulke extreem hoge temperaturen zijn slecht voor het menselijk lichaam, maar niet alleen de hitte speelt een rol: vooral een combinatie van extreme warmte en hoge luchtvochtigheid is levensgevaarlijk.
Luchtvochtigheid
Hoe hoger de luchtvochtigheid, hoe moeilijker het lichaam warmte kwijt kan. Normaal gesproken koelt je lijf af door te zweten. Als je zweet verdampt, koelt je lichaam af. Als de luchtvochtigheid hoger is, verdampt zweet minder makkelijk en kan je dus ook minder afkoelen. Daardoor kan 40 graden met droge lucht minder warm aanvoelen dan 30 graden bij hoge luchtvochtigheid.
"Het lichaam produceert voortdurend warmte", legt Maria Hopman uit. Zij is hoogleraar fysiologie aan de Radboud Universiteit, en weet veel over de gevolgen van extreme hitte op het menselijk lichaam. " Als je die warmte niet kwijt kunt, kom je in de problemen.
Natteboltemperatuur
Een manier om de hitte en de luchtvochtigheid samen te meten, is door te kijken naar de zogenoemde 'natteboltemperatuur'. Dit is een vrij ingewikkelde meetmethode, die rekening houdt met het verkoelende effect van verdamping, zoals bij een zwetende mens.
Volgens wetenschappers is een natteboltemperatuur van 35 graden of meer dodelijk voor de mens. Zelfs in de schaduw en met voldoende water houd je het niet langer dan een paar uur vol. Al vanaf een natteboltemperatuur van een graad of 28 krijgt het lichaam het lastig en kunnen gezondheidsklachten optreden. Natteboltemperaturen van boven de 35 graden werden al eens gemeten in onder meer Pakistan, Mexico, Australië en de Verenigde Arabische Emiraten.
Even terug naar de extreme hitte van nu. Hoewel het in Koeweit deze week wel 48 graden kan worden, blijft de natteboltemperatuur vanwege een lage luchtvochtigheid steken rond de 26 graden. Mensen daar moeten zeker uit de zon blijven en genoeg drinken, maar kritisch is die temperatuur niet.
Gezondheidsrisico's
Anders is het in het zuiden van de VS. In de staat Florida ligt de temperatuur rond de 35 graden. Vanwege een luchtvochtigheid van rond de 70 procent loopt de natteboltemperatuur daar op richting de 30 graden. Hetzelfde geldt voor delen van Zuidoost-Azië, en het gebied rond de Perzische Golf.
Mensen die aan zulke omstandigheden worden blootgesteld, lopen serieuze gezondheidsrisico's. "Het is een combinatie van een oplopende lichaamstemperatuur en vochtverlies," zegt Maria Hopman. "Ook als het heel vochtig is verliezen mensen veel vocht, omdat het lichaam probeert te transpireren."
En dat is levensgevaarlijk. "Mensen kunnen uitgedroogd raken waardoor het hart onvoldoende bloed rond kan pompen. Dan komen mensen met hartproblemen in de problemen, dat zijn de mensen die het eerst overlijden", zegt Hopman. Anderzijds kan de lichaamstemperatuur oplopen. Een lichaamstemperatuur boven de 40 graden kan al problematisch worden. Boven de 41 gaat het echt mis. De stolling en ontstolling raken dan uit balans, er ontstaan bloedpropjes, en dat zorgt ervoor dat organen uitvallen."
Nederland
In Nederland zal de natteboltemperatuur niet zo snel kritische waarden bereiken, zegt Maurice Middendorp van Buienradar. "In Nederland komt die natteboltemperatuur tijdens een hittegolf rond de 20 graden. We zitten hier dus nog best ver van de gevarenzone af."
Dat wil overigens niet zeggen dat hitte in Nederland niet gevaarlijk kan zijn. Wie bij hoge temperaturen te veel in de zon zit, niet genoeg water drinkt of te veel fysieke arbeid verricht, kan alsnog te maken krijgen met uitdroging en een te hoge lichaamstemperatuur.
Zuid-Europa
Vakantiegangers in Zuid-Europa moeten de komende tijd wel rekening houden met forse natteboltemperaturen, en moeten dus ook in rust uitkijken dat het niet te warm wordt. "Er zijn meerdere momenten en plekken rond de Middellandse zee waar de natteboltemperatuur tegen de 28 graden aan komt, van Spanje tot Griekenland en Turkije", aldus Middendorp.
"Bij zulke omstandigheden is eigenlijk het enige wat helpt bij de airco gaan zitten, maar dat heeft ook weer nadelen", zegt hij. Airconditioningssystemen dragen namelijk vanwege hun energieverbruik bij aan klimaatverandering, en leiden zo op den duur tot alleen maar hogere temperaturen.