Maatregelen vanwege koranverbrandingen in Zweden, maar (nog) geen verbod

De Zweedse premier Ulf Kristersson zei gisteravond dat de maatregel naar verwachting vandaag door de Zweedse regering zal worden goedgekeurd.

Het is een reactie op een reeks protesten in Zweden en Denemarken waarbij exemplaren van de Koran werden verbrand of vernield, wat leidde tot onbegrip en verontwaardiging in verschillende landen.

Ook kwam de Organisatie voor Islamitische Samenwerking bijeen om de koranverbrandingen te bespreken. De organisatie, bestaande uit 57 landen, riep de lidstaten op om passende maatregelen te nemen in landen waar de Koran wordt geschonden.

Zweden en Denemarken gaven allebei eerder deze week aan dat ze manieren zullen onderzoeken om dit soort handelingen wettelijk te beperken.

Mag volgens de wet

"Er is een groot debat gaande in beide landen", zegt Zweden-deskundige Petra Broomans van de Rijksuniversiteit Groningen. "Vrijheid van meningsuiting is belangrijk voor de Zweden en Denen, maar er zijn zorgen om de nationale veiligheid. En sommige bedrijven zijn ook bezorgd dat de handel met bepaalde landen in het Midden-Oosten gevaar kan lopen." 

Zoals veel westerse landen heeft Zweden geen wetten tegen godslastering en vrijheid van meningsuiting wordt er beschermd door de grondwet. "Volgens de wet mag het. Of het nou om de Bijbel, de Koran of de Thora gaat: het verbranden van heilige boeken mag", zegt Broomans. "Wel moet je er een aanvraag voor doen. Daarbij kijkt de politie dan of het kan en niet onveilig is: of er bijvoorbeeld genoeg agenten zijn om tegendemonstranten te reguleren." 

Wie zijn de mensen achter de koranverbrandingen? 

Er zitten kleine groepen activisten of zelfs individuen achter de koranverbrandingen in Zweden en Denemarken. Zo gaat het in Zweden onder andere om de Iraakse vluchteling Salwan Momika. Hij heeft meermaals een Koran verbrand of vernield. Zo was hij afgelopen maandag nog betrokken bij een koranverbranding, voor het Zweedse parlement. In Denemarken gaat het om een groepje rechts-extremisten.

Het vernielen of verbranden van religieuze boeken is niet nieuw in beide landen. De extreemrechtse activist Rasmus Paludan begon er in 2019 al mee in Denemarken. "Toen het hem daar tijdelijk verboden werd, begon hij ermee in Zweden", zegt Broomans. 

In grote lijnen lijkt er voorlopig niet veel te veranderen aan de wetgeving in Zweden. Premier Kristersson zei in de persconferentie dat 'ingrijpende veranderingen in de Zweedse vrijheid van meningsuiting' op dit moment niet op tafel liggen. "Die vrijheid van meningsuiting gaat heel ver in Denemarken en Zweden", zegt Broomans.

Verder dan in Nederland? "Het is vooral een verschil in volksaard", legt Broomans uit. "In Nederland heb je vrijheid van meningsuiting, maar iedereen bemoeit zich toch ook een beetje met elkaar. Je wordt hier wat sneller op je vingers getikt. In Zweden is dat anders: daar is het meer 'leven en laten leven'. Men wil elkaar vooral niet lastigvallen. Je zou bijvoorbeeld niet zo snel even je buurman om hulp vragen als je met een probleem zit."  

Dat betekent niet dat de inwoners van Zweden niks vinden van de koranverbrandingen van afgelopen weken. Zowel in de Zweedse politiek als daarbuiten zijn er voor- en tegenstanders voor het beperken van die verbrandingen. "Er zijn zeker mensen die dit echt te ver vinden gaan", aldus de Zweden-deskundige. 

Ingrijpen politie

"Maar er is ook een deel van hen die niet wil dat andere landen kunnen bepalen wat in Zweden wel of niet mag." Zo zei de Zweedse premier dat 'het niet zo is dat Zweden zich aanpast aan de eisen van andere landen'. 

Er wordt wel gekeken naar een manier om koranverbrandingen mogelijk in te perken. "Er wordt hard aan gewerkt om toch een oplossing te vinden door de politie meer mogelijkheden te geven om in te grijpen." De premier spreekt over het mogelijk in staat te stellen van de politie om koranverbrandingen te stoppen als ze een bedreiging vormen voor de veiligheid van Zweden. 

En of die vrijheid van meningsuiting op termijn ook heilig blijft? "Je weet het nooit. Zweden heeft ook na 200 jaar nu ook de neutraliteit achter zich gelaten, door zich te willen aansluiten bij de NAVO. Dus hier zou ook wel eens een verandering in kunnen komen." Bovendien zijn zowel Zweden als Denemarken streng als het gaat om racistische uitingen, zegt Broomans.