Verwoestende drug kush maakt West-Afrikaanse jeugd kapot: 'Net zombies'
Het lijkt op een joint, maar de gevolgen van de drug kush zijn veel groter. De jongeren die het roken, komen in een extreem zware roes en lopen risico op allerlei lichamelijke klachten. Er zijn zelfs al meerdere doden gevallen. Kush komt snel op in voornamelijk Sierra Leone en andere West-Afrikaanse landen en zorgt voor grote problemen. "Deze drug stuurt onze jeugd vervroegd hun graf in."
"Als je hier in Freetown over straat loopt, kom je ze geheid tegen. Sommige jongens lijken net zombies. Zelfs midden op straat vallen ze gewoon staand in slaap." Santigie Bayo Dumbuya is oprichter van een ngo die zich richt op jongeren in Sierra Leone.
Hij maakt zich enorme zorgen om de situatie, die volgens hem met de dag erger wordt. Hoe de jongeren er na de drugs aan toe zijn, zie je in onderstaande video.
"Jongeren die ik hierover spreek, zeggen me dat ze kush nemen omdat ze geen eten hebben, geen baan. Met de drugs kunnen ze hun stress en trauma een beetje vergeten."
In Sierra Leone woedde van 1991 tot 2002 een oorlog, legt Dumbuya uit. Hij komt veel in de sloppenwijken in verschillende steden van het land. "We hebben afgelopen jaren zo hard gewerkt om hun onderwijs te geven, om families te helpen te voorzien in eten voor hun kinderen. Maar jongeren zijn gevoelig voor de drugs die hun worden aangeboden. Ik zie hoe de toekomst van ons land verwoest wordt."
Designerdrug
Hoewel de problemen het grootst zijn in armere wijken en onder jongeren, neemt het gebruik in de hele samenleving van Sierra Leone en ook in buurlanden Guinea en Liberia toe. De drug bestaat al langer, maar de laatste tijd is het gebruik in deze West-Afrikaanse landen enorm toegenomen. Het is een zogenoemde designerdrug, bestaande uit één of meerdere chemicaliën die de werkzame stof THC uit cannabis nabootsen.
"We weten niet precies wat er in kush zit", vertelt Pieter Oomen, drugsexpert van het Trimbos Instituut aan RTL Nieuws. "Maar het vermoeden is dat het om synthetische cannabinoïden gaat."
Oomen legt uit dat er honderden verschillende combinaties van stoffen zijn, die allemaal een beetje hetzelfde werken. "Ze doen na wat cannabis doet. Je voelt je licht euforisch, maar je kunt ook gevoelens van verwarring en angst krijgen." De effecten zijn veel intenser dan bij de cannabis die we in Nederland kennen.
"Daarnaast zijn de bijwerkingen ook heftiger. Je kunt misselijk en duizelig worden en zelfs hallucinaties krijgen. Ook weten we dat er meer risico is op fysieke problemen: mensen krijgen last van hun hart, of zelfs epileptische aanvallen of hersenbloedingen."
'De high is higher'
Oomen benadrukt dat dat extreme voorbeelden zijn, maar omdat synthetische cannabinoïden moeilijk te doseren zijn, kan het dus ook sneller misgaan met kush. Het lijkt er ook op dat deze drug veel verslavender is dan 'normale' wiet. "De effecten zijn intenser. Dus de high is higher en de low is lower. Dat lijkt er wel toe te leiden dat mensen het compulsief gaan gebruiken"
Volgens Oomen kunnen we dit drugsgebruik ook niet los zien van de sociale context. "De reden dat mensen naar die middelen grijpen, is omdat ze niets anders hebben. Het geeft een dusdanig zware roes dat ze hun problemen vergeten."
De drug is ook relatief goedkoop, zo'n 25 dollarcent per dosering. Maar het gemiddelde inkomen in Sierra Leone is minder dan 500 dollar per jaar. Gebruikers van kush roken vaak meerdere doses per dag en komen daardoor snel in geldproblemen. Sierra Leone is een van de armste landen ter wereld en meer dan de helft van de bevolking leeft onder de armoedegrens.
Het is niet bekend hoeveel mensen al overleden zijn aan kush, maar het is wel zeker dat er dodelijke slachtoffers zijn. Ook krijgen mensen door het gebruik wonden op hun benen en voeten. In het enige psychiatrische ziekenhuis dat er is in Sierra Leone, is inmiddels 60 procent van de gevallen kush-gerelateerd. Een verpleger ziet dat de mensen die hier opgenomen worden aan het einde van hun Latijn zijn. Maar de mogelijkheden voor behandeling zijn beperkt.
Psychiatrische klachten
Volgens Annigje van Dijk, antropoloog en onderzoeker mentale gezondheid aan de KU Leuven, kan het ook een probleem zijn dat deze mensen vanuit de psychiatrie behandeld worden. "Psychiatrische klachten kunnen zowel oorzaak als gevolg zijn. Er wordt dan vaak gezegd dat het komt omdát iemand drugs gebruikt, terwijl mensen ook drugs kunnen gebruiken om iets in zichzelf te behandelen."
Doordat er in veel West-Afrikaanse landen weinig specialistische zorg is voor mensen met een verslaving, komt die druk dan boven op de toch al kwetsbare en overbelaste ziekenhuizen te liggen. "In Sierra Leone is natuurlijk een oorlog geweest, dat kan ervoor zorgen dat mensen vanwege intergenerationeel trauma sneller naar alcohol en drugs grijpen, maar het is te complex om dat zomaar als reden te geven. Sommige jongeren gaan ook gewoon vanuit nieuwsgierigheid of verveling drugs gebruiken. En die verveling kan dan weer voortkomen uit werkloosheid of gebrek aan perspectief."
Dumbuya weet in ieder geval één ding zeker: de jongeren zijn de dupe. "We weten niet precies waar kush vandaan komt, wie het verkoopt, maar we zien hoe onze jeugd eraan doodgaat", vertelt hij. "En we zien ook dat onze autoriteiten er niets aan doen om dit probleem tegen te gaan. Daarom sla ik nu alarm. We moeten dit probleem aanpakken. Anders gaat er een generatie verloren."
Synthetische wiet in Nederland
Volgens de Nationale Drugsmonitor uit 2021 gebruikte 0 tot 0,3 procent van de Nederlandse volwassenen synthetische cannabinoïden. "Dat is dus bijna niets", zegt Pieter Oomen van het Trimbos Instituut. "Je ziet vooral dat het in gemarginaliseerde groepen gebruikt wordt. In Nederland zien we het bijvoorbeeld wel in gevangenissen." In Nederland zijn er geen gevallen bekend van fatale incidenten met deze designerdrug.
Vanwege de wisselende samenstelling van de stoffen, is het moeilijk om synthetische wiet te verbieden. Er ligt een wetsvoorstel klaar, maar het is onbekend wanneer dit behandeld wordt in de Tweede Kamer.