Ambtenaren: volgend kabinet zal 17 miljard moeten besparen
Het volgende kabinet zal de broekriem flink moeten aanhalen. Daarvoor waarschuwen topambtenaren in de zogenoemde Stuurgroep Begrotingsruimte. De ambtenaren begrijpen dat de grote uitdagingen van deze tijd, op het gebied van bijvoorbeeld Defensie, stikstof en klimaat, om investeringen vragen, maar is ook streng: "Niet alle doelen kunnen worden bereikt met overheidsuitgaven."
Een 'flinke koerscorrectie', zo noemen de topambtenaren het. Waar het geld voor het kabinet de afgelopen jaren af en toe niet op leek te kunnen, is die tijd nu echt voorbij zijn.
"De afgelopen kabinetsperiode zijn onvoldoende scherpe keuzes gemaakt en is ervoor gekozen om maatschappelijke uitdagingen veelal met extra geld op te lossen", schrijven ze kritisch.
Bezuinigen of belastingen omhoog
Als het kabinet niets doet loopt daarom het begrotingstekort in 2028, aan het eind van de nieuwe kabinetsperiode, op tot 3,6 procent. Dat is flink boven het maximale tekort dat in de EU is afgesproken. Dat ligt op 3 procent. Daarmee worden rekeningen doorgeschoven naar de toekomst, en dat vinden de ambtenaren 'zeer onverstandig'.
Daarmee blijven twee manieren over om de miljarden te besparen: bezuinigen of de belastingen verhogen. RTL Z becijferde al eerder dat het kabinet minstens 11,2 miljard moet besparen om aan de Europese normen te blijven voldoen.
Bezuinigen én belastingen omhoog
Als het aan de Studiegroep ligt, gaat het kabinet zelfs nog een stapje verder: het kabinet moet liefst 17 miljard besparen. Dat zorgt ervoor dat het begrotingstekort niet in de buurt komt van die Europese norm, waardoor eventuele tegenvallers gemakkelijker opgevangen kunnen worden. Dat moet zorgen voor stabiliteit.
Het nieuwe kabinet ontkomt er daarom niet aan om allebei te doen: er zal bezuinigd moeten worden, maar belastingen moeten ook omhoog.
Maar, zo schrijven de ambtenaren, niet alles hoeft altijd door de overheid opgebracht te worden. Klimaatdoelen hoeven niet altijd gehaald te worden met subsidies en het uitgeven van geld. 'Normeren', waarbij de regering bijvoorbeeld een maximumnorm voor CO2-uitstoot voor bepaalde sectoren stelt, of 'beprijzen', waarbij CO2-uitstoters voor die uitstoot betalen, zouden belangrijker moeten zijn.
Ook hervormingen zijn onvermijdelijk, zeggen de ambtenaren. De vraag naar zorg loopt de komende jaren hard op. Dat leidt tot een stijging van kosten, maar ook tot vraag naar extra arbeidskrachten - die er niet zijn.
Niet geluisterd
Overigens wordt naar de adviezen van de ambtenaren lang niet altijd even goed geluisterd. Voorafgaand aan de vorige Tweede Kamerverkiezingen adviseerde de Studiegroep om voorzichtig beleid te voeren en niet met grote bezuinigen te komen, maar ook niet met grote investeringen. Daar heeft Rutte IV zich, met enorme fondsen voor klimaat en stikstof, niet aan gehouden.