Wie steunt wie: Iran pal achter Hamas, VS helpt Israël
Hamas en Israël zijn de strijdende, maar lang niet de enige twee betrokken partijen in het sinds zaterdag in alle heftigheid opgelaaide conflict in het Midden-Oosten. Ook Iran en de Verenigde Staten zitten er diep in. Maar wie steunt wie nou eigenlijk, en op wat voor manier? In dit artikel zetten we het voor je op een rijtje.
De internationale gemeenschap bemoeit zich op alle mogelijke manieren met het conflict tussen Hamas en Israël. Vanuit het buitenland zijn er twee voorname spelers betrokken: de Verenigde Staten en Iran. Maar ook andere wereldwijde mogendheden, zoals de Europese Unie, Rusland en China, nemen duidelijk stelling.
Iran al jaren achter Hamas
Hamas vindt in Iran zijn belangrijkste partner. Al jarenlang zijn er nauwe banden tussen het Iraanse regime en Hamas. Iran steunt Hamas door middel van wapenleveranties en trainingen.
"Het Iraanse leiderschap heeft zich altijd vierkant achter de Palestijnen geschaard", zegt Paul Aarts, Midden-Oostendeskundige van de Universiteit van Amsterdam en Clingendael. "Zolang de Palestijnen onder een militaire bezetting leven, zal Iran zijn steun uitspreken."
Dat heeft er mede mee te maken dat er sinds eind jaren 70 een antiwesters en vooral anti-Amerikaans regime heerst in Iran. "En dus ook anti-Israëlisch", zegt Aarts. "Op welke manier Iran de wapens precies in Gaza weet te krijgen, is moeilijk te achterhalen. Maar duidelijk is dat het gebeurt."
'Zeer dubieus'
In het Iraanse parlement werd met gejuich en applaus gereageerd op de gebeurtenissen in Israël. Er is dan ook volop speculatie over eventuele betrokkenheid van Iran bij de aanval van Hamas. Hamas zegt zelf van wel. Volgens een artikel in The Wall Street Journal zou Iran zelfs samen met Hamas de aanval hebben beraamd en uiteindelijk groen licht hebben gegeven.
"Ik vind dat soort artikelen zeer dubieus", zegt Aarts. Het lijkt hem 'erg onwaarschijnlijk' dat Iran zoiets zou doen. "Iran zoekt de laatste tijd juist toenadering bij andere landen in de regio, en wil zich absoluut geen aanval van Israël op de hals halen. Bovendien: Hamas is heel goed georganiseerd. Die hebben geen sturing van buitenaf nodig."
'Ook steun uit Rusland'
De steun van Iran betekent wel dat Hamas ook op steun vanuit Rusland kan rekenen. "Daar kunnen we heel simpel over zijn", zegt Ruslandkenner Hans van Koningsbrugge (Rijksuniversiteit Groningen). "Iran is een van de weinige Russische bondgenoten. Als Iran de Palestijnen steunt, doet Rusland dat ook."
Dat er veel van oorsprong Russische joden in Israël wonen, doet daar niets aan af. "Die zijn naar een andere wereld vertrokken", zegt Van Koningsbrugge. "De Russen zien dat niet meer als hun bondgenoten."
De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, liet al weten dat volgens Rusland de enige weg uit het conflict is om een aparte Palestijnse staat te creëren. Dat is een boodschap die ook vanuit China klinkt.
VS belangrijkste partner Israël
De Verenigde Staten zijn wereldwijd dé belangrijke partner van Israël. Jaarlijks vloeit er al zo'n 3,8 miljard dollar aan steun vanuit de Amerikaanse staatskas richting Israël. En daar komt nu nog een flink pakket bij. Er is al een vliegdekschip met militair materieel onderweg.
"De VS staat, van links tot rechts, vierkant achter Israël. Geen twijfel over mogelijk", zegt correspondent Erik Mouthaan. "Er leeft hier een grote joodse bevolking, en Amerika is destijds ook betrokken geweest bij de stichting van de Israëlische staat."
Dat terwijl er in Amerika in recente jaren ook steeds meer kritiek is geweest op de behandeling van Palestijnen door Israël. Vooral jonge Democraten maken zich druk om mensenrechtenschendingen. En ook het beleid van de regering van premier Netanyahu, die volgens critici de rechtsstaat probeert af te breken, wordt niet door alle Amerikanen gewaardeerd. President Biden weigerde onlangs zelfs om Netanyahu te ontvangen.
Eigen belang
"Maar nu is het land echt aangevallen, en dus wordt de politiek over bezette gebieden even opzijgezet", zegt Mouthaan. "Er is even geen enkele kritiek op Israël te horen. Biden heeft tegen Netanyahu gezegd: doe alles wat je moet doen om terug te slaan."
Bovendien is er ook een groot eigen belang. Er zouden zeker elf Amerikanen zijn omgekomen bij de aanval van Hamas, en meerdere Amerikanen zijn gekidnapt. "Amerika is er niet vies van om met commando's aan de grond te proberen deze mensen terug te krijgen", zegt Mouthaan. "En dan is een goede samenwerking met Israël belangrijk."
'EU eensgezind, maar kan weinig'
In de Europese Unie is er met grote afkeuring gereageerd op de aanval van Hamas, die ook in Europa als terreurbeweging wordt aangemerkt. De Europese Commissie geeft zo'n 691 miljoen euro aan ontwikkelingssteun in Palestijnse gebieden, maar Eurocommissaris Oliver Varhelyi besloot dat per direct stop te zetten.
"Daar is wel meteen veel kritiek op gekomen", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Lidstaten zeggen: dat moeten wij bepalen, niet de Eurocommissaris." Varhely kwam even later dan ook terug op zijn besluit.
Nederlandse steun blijft
Verschillende lidstaten, zoals Duitsland en Oostenrijk, hebben zelf al besloten hun financiële steun aan Palestijnse projecten stop te zetten. Nederland deed dat niet. "Al willen VVD en CDA wel dat de uitgaven nog eens goed onder de loep worden genomen", zegt Lambie.
En ook als het om militaire steun gaat, ligt de beslissing bij landen zelf. "De EU kan verder vrij weinig. Morgen steken de ministers van Buitenlandse Zaken de koppen bij elkaar. Er zal dan, als ze het daarover eens worden, een gezamenlijke verklaring over het conflict worden gemaakt."